31
Siet, den rechtveerdigen wort 85 vergolden op der aerde: o hoe veel te meer den godtloosen, ende 86 sondaer?
|
-
a
- Levit. 19.36. Deuter. 25.13. Proverb. 16.11. ende 20.10, 23.
-
1
- Hebr. wage des bedroghs. Alsoo Hos. cap. 12. vers 8. Amos cap. 8. vers 5. item, wagen der ongerechtigheyt, Mich. 6.11. Het tegendeel zijn de wagen der gerechtigheyt, Levit. 19.36. Iob 31.6.
-
2
- Hebr. des Heeren grouwel, Datis, die Godt voor eenen grouwel houdt. siet Deuter. 17. op vers 1. ende bov. 3. op vers 32.
-
3
- Dat is, gewichte. Siet Levit. 19. op vers 36.
-
4
- D. hem welbehagende, ende aengenaem. Siet boven cap. 10. op vers 32.
-
b
- Proverb. 16.18. ende 18.12.
-
5
- Te weten, door Godts rechtveerdige voorsichtigheyt, die gemeynelick de sonden met straffen, die de sonden gelijck zijn, pleeght te straffen. Want om dat de hoovaerdige andere menschen, ende voornemelick de nederige, ofte door straffen nedergedruckte menschen, verachten, soo worden sy seer dickwils ten valle gebracht, ende alsoo met schande, ende smaetheyt beloont. Vergelijckt onder 15.33. ende 16.18. ende 18.12.
-
c
- Prov. 15.33. ende 18.12.
-
6
- Ofte, manierlicke, zedige, nederige.
-
7
- Te weten, om niet in schande te komen door hoovaerdije, waer door sy in eere blijven by alle wijse, ende recht oordeelende lieden.
-
8
- Te weten, sy stiertse door den rechten wegh, dien sy eenvoudelick henen wandelen tot het goede eynde daerse wesen willen.
-
9
- Te weten, waer door sy haren naesten willen bedriegen ende verdrucken.
-
10
- D. verderftse geheelick. And. verwoestse, ofte, schentse.
-
e
- Prov. 10.2. Ezech. 7.9. Zephan. 1.18.
-
11
- Te weten, den godtloosen.
-
12
- Te weten, der Goddelicker verbolgentheyt. Siet 2.Chron. 28. op vers 13. Dat is, ter tijt als Godt sijne gramschap bewijst, met sijne straffen over de menschen uyt te senden. Siet Iob cap. 20. op vers 28.
-
13
- Siet bov. 10. op vers 2.
-
14
- Dat is, maeckt dat hy door den goeden wegh recht wandelt, soo dat hy eyndelick geraeckt, daer hy wesen wil, te weten, tot de eeuwige gelucksaligheyt. Vergel. bov. 3.6. ende d’aenteeck.
-
15
- T.w. in sijnen quaden wegh, soo dat hy daer in vergaet, sonder tot een gelucksaligh eynde te komen.
-
16
- T.w. na de genadige belofte, die Godt hen gedaen heeft. Vergelijckt dit met het eynde van ’t voorgaende 4. vers.
-
17
- Dat is, achterhaelt, ende verstrickt in het quaet, datse anderen aen doen willen, sulcks dattet hen selven ten verderve dient. Vergel. Psal. 7.16. ond. 26. vers 27. Eccles. 10.8.
-
18
- Alsoo wort het Hebreeus woort genomen, ond. 17.4.
-
19
- Te weten, die hy hadde, om hier door sijne macht, ende middelen noch voor eenen tijt langh op sijn gemack geluckighlick te leven; ofte om hier noch eenigh quaet aen te richten, daer mede hy sich, de sijne, ende andere die op hem steunen, soude mogen na sijne wijse goet doen.
-
20
- Hebr. de hope der sterckten, of, vastigheden, of, machten, Dat is, seer stercke, vaste, ofte machtige hope, te weten, die de godtloose hadden. Ofte, hope der sterckten, D. aller dingen, in welcke hy sijne hope stelde. Anders, ende de hope der ongerechtigen vergaet.
-
21
- Dat is, in de benauwtheyt, even als of hy tot een ransoen gegeven ware, tot loslatinge des vromen. Vergel. ond. 21. vers 18. Iesa. 43.3.
-
22
- Wat een huychelaer zy, siet Iob cap. 8. op vers 13.
-
23
- T.w. door sijn geveynst spreken, hem lockende tot de sonde, ende sich houdende als of hy sijn vrient ware, daer hy nochtans sijn groot vyant is.
-
24
- T.w. door de welcke de rechtveerdige verstaen, dat men de sonden moet schouwen, om datse van Godt verboden zijn, ende gestraffet worden, ende dat men den huychelaer niet en moet gelooven.
-
25
- T.w. van het bedrogh des huychelaers.
-
26
- D. de inwoonderen eener stadt, te weten, die wel gestelt is, zijnde voorsien van goede regeeringe, ende burgerije. Stadt voor hare inwoonderen, als Genes. 35.5. 1.Sam. 4.13. 1.Reg. 1.41. Iesa. 4. vers 31. Matth. 21. vers 10, etc.
-
27
- Hebr. in’t goede: het welcke men hier verstaen kan van den uyterlicken welstant der vromen. Siet het woort goet alsoo genomen, Iob 21.13. ende vergelijckt d’aenteeck.
-
28
- D. door de zegeninge diese van Godt ontfangen, ende voorts diese spreken, de gebeden diese doen, den raet diese geven, ende de weldaden diese bewijsen.
-
29
- T.w. die valsche leere drijft, quade wetten geeft, ende schadelicke propoosten tegen het gemeyne beste voert.
-
30
- T.w. niet alleen in sijn herte qualick van hem gevoelende, maer oock met sijnen mont qualick van hem sprekende.
-
32
- D. gevoelt het beste, ende en spreeckt niet qualick, ja niet met al, wanneer sulcks met de liefde Godts, ende des naesten bestaen kan.
-
33
- Siet de eygene beteeckenisse der oorspronckelicker maniere van spreken, Levit. 19. op vers 16.
-
34
- D. van wille, voornemen, ende genegentheyt, om den achterklappers niet gelijck te worden. Siet van het woort geest in dese beteeckenisse genomen, 2.Reg. cap. 19. op vers 7.
-
35
- Siet van dit woort Iob 37. op vers 12.
-
36
- T.w. der gener, die Godt vreesen, haer stuck wel verstaen, ende het welvaren des volcks beminnen.
-
37
- Dit woordeken moet meermaels tot vervullinge van den sin in onse tale ingevoeght zijn, als Exod. 22.9. ond. 20.16. ende 27.13, etc.
-
38
- Dit woort is hier ingevoeght uyt Cap. 6. vers 1.
-
39
- Siet bov. 6. op vers 1.
-
40
- Hebr. verbrekende verbroken worden, te weten, ofte door de sorge, ende moeyte, die hy sal hebben, ofte door de schade, die hy sal lijden, ofte door beyde.
-
41
- D. die tot een teecken van de beloofde betalinge in de hant slaen. Siet bov. 6. vers 1. ende d’aenteeck.
-
43
- Hebr. Vrouwe der aengenaemheyt; D. die aengenaem is, te weten, door hare deughden.
-
44
- T.w. van verstandigheyt, kuysheyt, zedigheyt, vriendelickheyt, ende kloecke huyshoudinge.
-
45
- Soo wort de letter Vau somtijts genomen. Siet Iob cap. 5. op vers 7.
-
46
- T.w. datse dien hen niet en willen laten ontnemen.
-
47
- Hebr. een man der goedertierentheyt, ofte, goetgunstigheyt, ofte, weldadigheyt. Alsoo een man der wetenschap; dat is, een vernuftigh, ende verstandigh man, ond. 24.5. Een man der waerheyt, ofte, trouwe; dat is, waerachtigh, of getrouw, Nehem. 7. vers 2. Een man des vredes; dat is, die vreedsaem is, Psal. 41.10. Mannen der heyligheyt; dat is, heylige, Exod. 22. vers 31. etc. Vergel. Iob 11. op vers 11.
-
48
- Het Hebreeusch woort beteeckent somtijts yemant goet doen, als hier, Psal. 13.6. Ies. 63.7. somtijts quaet doen, als Iesa. 3.9. Eygentlick beteeckent het vergelden, het zy in ’t goede, ofte in ’t quade. Siet 2.Chron. 20. op vers 11.
-
49
- Dat is, hemselven. Siet 1.Reg. c. 19. op vers 4.
-
50
- T.w. niet alleen door onnoodige bekommeringe, maer oock door weygeringe van de noodelicke behoefte des voedsels, der kleedinge, ende wooninge.
-
51
- Hebr. een werck der valsheyt; Dat is, dat niet en deught, geen loon, noch profijt, nochte voordeel inbrenght, maer gansch nietigh, ende te vergeefs is.
-
52
- Dat is, die goede wercken doet: het welcke geschiet wel met arbeyt, ende moeyte, maer oock met verwachtinge van eenen genadigen oogst. Vergel. Hos. cap. 10. vers 12. Galat. cap. 6. vers 8. Van het zaeijen des onrechts, siet Iob cap. 4. op vers 8.
-
53
- Hebr. loon der trouwe, ofte, waerheyt.
-
54
- Verstaet de gene, die in materie van geloove, ende van wandel niet oprecht en zijn. Siet van verkeertheyt des herten, Psalm 101.4. bov. 6.14. onder 12.8. ende 17.20. Ier. 17.9.
-
55
- Alsoo Ps. 119.1. Verstaet de gene, die in het stuck van leere, ende leven, recht uyt, onvervalscht, suyver van sin, ende gemoede zijn.
-
56
- D. hem welgevalligh, ende aengenaem, alsoo boven vers 1. ende ond. 12. vers 22. ende 15.8.
-
57
- D. van hant tot hant. Niet alleen in sijn eygen persoon, maer oock in sijne nakomelingen, die sijne boose wegen ingaen. Vergel. Exod. 20. vers 5. ende Deut. 5. vers 9. Anders, [Al ware] hant aen hant, soo en sal, etc. Dat is, hoe wel de boose in perijckel zijnde, van allen geholpen wierde, soo en sal hy nochtans de straffe Godts niet ontgaen. Hant is hier voor hulpe, als 2.Sam. 3. vers 12. ende 14.19. Neh. 2.18. Psa. 119. vers 173. ond. 16.5.
-
58
- D. niet ongestraft blijven. Siet 1.Reg. 2. op vers 9.
-
59
- D. kinderen, ende nakomelingen. Siet Genes. 4.25. ende 9. vers 9. ende de aent.
-
60
- T.w. door de handt ende hulpe Godts.
-
61
- Of, redelickheyt. Hebr. van smaeck, te weten, des geestes. Dese is het verstant, ende het oordeel des menschen. siet Iob cap. 12. op vers 20.
-
62
- Siet van de beteeckeninge des Hebreeuschen woorts, Genes. 24. op vers 22.
-
63
- T.w. alsse recht wandelen op den wegh der gerechtigheyt, ende daer op niet en struyckelen door menschelicke swackheyt.
-
64
- D. haet, nijt, spijtigheyt, vyantschap, ende korselheyt, waer door sy onruste, ende moeyte onder de menschen maken, ende Godts rechtveerdige gramschap verwecken.
-
65
-
Uytstroyen is hier, rijckelick van sijne middelen uyt deelen, daer het noodigh is, alsoo Psalm 112.9. in welcken sin oock het woort zaeijen gebruyckt wort, 2.Cor. 9.6.
-
66
- Want de rijcke, ja een yeder na sijn vermogen, is schuldigh den armen mede te deelen.
-
67
- D. hy en wort daer door niet rijck.
-
l
- Psalm 112. 9. 2.Cor. 9.9.
-
68
- Hebr. de ziele der zegeninge, D. die met weldoen eenen zegen is over andere menschen. Siet bov. op vers 11.
-
69
- D. meer gezegent worden, ende gantsch welvaren. Siet de selve maniere van spreken onder 13.4. ende 15.30 ende 28.25.
-
70
- D. die den armen rijckelick mededeelt; gelijck men eene dorre aerde met water bevochtight.
-
71
- D. overvloedelick met Godes zegen overgoten worden, ende soo bevochtight zijn, als of hy self oock een regen ware: waer door hy oock meer middel sal krijgen, om in’t weldoen voort te varen.
-
72
- D. sijnen naesten vlijtighlick deught doet.
-
73
- T.w. alsoo, dat hyse oock vindt, ende krijght.
-
74
- Waer door hy Godt, ende den vromen menschen behagelick is.
-
m
- Psalm 7.17. ende 9.16. ende 10.2. ende 57.7.
-
n
- Psalm 1.3, 4. ende 92.13.
-
76
- D. die sich op den rijckdom niet en verlaten, maer op Godt alleen, na sijn bevel, Psalm 62.11, 12.
-
77
- D. sullen welvaren, gelucksaligh zijn. Vergel. Psal. 1.3. ende 72.7. ende 92.13. Ies. 27.6. Hos. 14.6.
-
78
- Verstaet, die door ongeregelde huyshoudinge, ende verquistinge van goederen sijn huysgesin beroyt maeckt, ende bedroeft. Vergel. Gen. 34. vers 30. ende de aenteeck.
-
79
- D. niet met allen, maer hy sal tot armoede komen. Vergel. Iob 7. op vers 7.
-
80
- D. lijf-eygen, ofte immers dienstknecht, om den kost te krijgen. Vergel. Gen. 47.19.
-
81
- D. wel weet huys te houden.
-
82
- D. sijne onderwijsinge, ende deughtsaemheyt.
-
83
- D. gelijck een boom des levens, die wat goets voort brenght, waer door de mensche ten eeuwigen leven gevoedt, ende gesterckt wort. Vergel. bov. 3. op vers 18.
-
84
- Die de menschen treckt tot Godes kennisse. Vergel. Matth. 4.19.
-
85
- D. gestraft om sijne sonden. Siet van ’t Hebreeusch woort Iob 21. op vers 19.
-
86
- T.w. die uytsteeckt in’t sondigen, ende sijn werck daer van maeckt. siet 1.Sam. 15. op vers 18. Psal. 1. op vers 1.
|