Kroone der vier hooft-deughden
(1644)–Ernest van Veen– Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |
Van de VVysheyt, die bewesen wordt door het Oogh wesende den eersten Steen der Kroone; Verciert met de vier Hoofd-deugden, waer-mede de H. Moeder Godts Maria is ghekroont gheweest.
Het Oogh het ghen' soo blinckend'is,
Beteeckent ons hier voor ghewis
De deught der VVijsheydt groot van macht,
Soo seer by Godt den Heer' gheacht;
End' als de Sonn' 't hemelsch' ghebouwt
Dees deught de wereldt onderhoudt.
WAt wilt ghy dwase penn', wat wilt ghy gaen beschrijven?
En ghy mijn swack vernuft, wat wilt ghy gaen bedrijven?
| |
[pagina 2]
| |
Soud' ghy wat konnen doen ter eeren van een Maeght,
Een Maeght, seggh' ick, een Maeght die Godt dus heeft behaegt?
Ey! neen, en denckt het niet, ghy zijt te slecht van sinnen,
Dat ghy tot haerder eer' het minste soudt beghinnen;
VVant haer soo groote deught is niemandt meer bekent
Dan Godt alleen, die leeft daer boven sonder end'.
Nochtans om dat ick door de liefde word' ghedreven,
Van die, wiêns naem soo in 's hemels throon verheven,
En hier in 's wereldts pleyn soo dunckt my oock voorwaer
Als dat s' oock weerdigh is dees Kroon van deugden klaer;
| |
[pagina 3]
| |
Niet dees alleen, maer oock wel duysend' daer beneven,
Die ieder om haer' deught behoorden haer te gheven:
VVant sy de Koninghinn' van Hemel is end' aerd',
De ghen' die Christum heeft den Sone Godts ghebaert.
Daer-om spreeckt hy tot haer: VVilt uyt den Liban komen,Ga naar margenoot+
O schoonste die ick hebb' voor mijne Bruydt ghenomen!
Om dat ghy wesen soudt ghekroont met lof end' eer',
End' als mijn' Koninghinn' aen-beden langhs hoe meer.
VVat is 't dan voor een Kroon, die ick soud' derven schencken
Aen u, ô Moeder Godts? die mijns toch wilt ghedencken!
| |
[pagina 4]
| |
Een Kroon van goudt, het welk' ons Asia beleeft,
Oft wel van silver, 't ghen' America ons gheeft?
Oft sullen wy voor-waer u weerdigh hooft vercieren
Met diamanten klaer, die s' uyt Cambaia stieren?
Oft met rubijnen roodt, die Ava rijck ons sent,
Oft met den Saphyr groen in Bismagar bekent?
Maer mogh'lijck is 't dat ghy wilt oock veel liever wesen
Ghekroont met den Tourquois uyt Persia ghepresen,
Oft met den Emeraud in Peruw seer gheacht,
Oft wel met Peir'len fijn van Ormus ons ghebraght?
Neen, neen! een ander' Kroon, een Kroon om naer te haken,
De ghen' danckbarigh wy tot lof van u hier maken:
| |
[pagina 5]
| |
VVant ghy die hebt verdient tot leeringh' van ons all',
Als ghy noch woelden in dit droevigh aerdtsche dal.
Een Kroon, seggh' ick, een Kroon met vier de schoonste steenen
Van deughden cier'lijck, die Godt selver moet verleenen.
Eerst van de VVijsheydt, en van de Rechtveerdigheydt,
De Sterckheydt, end' oock van de soete Matigheydt,
Aen dees vier Deughden siet-men dat all' d'and're kleven,
VVant med'-ghedeelten zijn (als Thomas heeft beschreven,)Ga naar margenoot+
Die wercken soo te-gaer, en d'een in d'ander is,
't VVelck een volmaecktheyt groot geeft aen den mensch' ghewis.
Ghelijcken een' Veldt-heer wijs kan moedigh 't legher leyden,Ga naar margenoot+
Sijn schip-matroes seer wel oock naer den windt bereyden,
| |
[pagina 6]
| |
Orbem prudentia regit. 1
1 Ghelijck den grooten Godt in wijsheydt heeft ghebouwt
De wereldt, en daer-med' die in haer wesen houdt.
Soo all' 't gheluck hier in ons woelen ende dralen,
Het welck' van de Fortuyn soo mild'lijck schijnt te dalen
| |
[pagina 7]
| |
Prudentiae fructus. 2
2 Komt van de VVijsheyt al, want die 't gheluck ons gheeft,
VVaer-door den mensch' altijdt in rust en vrede leeft.
Dees VVijsheydt (suyv're Maeght) was u van Godt ghegeven,
VVaer-med' dat gh'over-broght gheluckighlijck u leven.
| |
[pagina 8]
| |
Dees VVijsheydt niet alleen, seggh' ick, de ghen' den mensch'
Hier op-der aerden soeckt te hebben naer den wensch,
Dat is te segghen, van de wereldtlijcke saken,
Om 't goedt te krijghen, daer hun hert' men siet naer haken,
Maer Goddelijcke, die veel meerder is gheacht,
VVaer u e'el herssens-breyn altijdt heeft naer ghetracht.
Ghy seght het selver, doch, wy hebben 't oock ghelesen,
Als dat den Koningh u, in eeuwigheydt ghepresen,Ga naar margenoot+
Heeft in sijn' kelders rijck end' over-al gheleydt,
VVaer dat ghy hebt ghesien 't ghen' was voor u bereydt.
Maer seght wat kelders hadd' ghy doen aldaer vernomen,
Midts niemandt weerdigh was, als ghy, daer-in te komen?
| |
[pagina 9]
| |
De heyligh' Schriften en mysterien voor-waer,
VVaer-in ghy grondigh saeght met u verstandt soo klaer.
Daer vond' ghy de Fonteyn' al van de wijsheydt krachtigh,Ga naar margenoot+
Dat was dat hooghe VVoordt van Godt den Heer' almachtigh;
Het eeuwigh Godts Ghebodt dat was den in-gangh soet
Van dese kelders, waer uw' ziele wirdt ghevoet.
Veel schoonder als die zijn vervult met soetigheden
Van balsem, ende met meer and're kost'lijckheden,
Van goudt en silver med', end' achtbaerigh ghesteent',
Oock all' de schatten die oyt waren hier verleent,
Aen Salomon den Vorst; ja Princen oock hoe machtigh
Die steunden vast'lijck op hunn' heerschappijen prachtigh:
| |
[pagina 10]
| |
Midts dees vervult zijn met de wijsheydt e'el en soet,
VVaer door den mensch oock komt tot 't alder-hooghste goet.
Suos prudentia beat 3
3 VVant saligh is den mensch' die wijsheydt heeft bekomenGa naar margenoot+
Dit is den rijckdom die hem nimmer wordt benomen,
| |
[pagina 11]
| |
Veel beter haer verkrijgh dan silver ende goudt,
Ghemerckt all' 's wereldts goedt voor haer gheheel verflouwt.
Ia maeckt den mensch' dat hem het minst' niet kan bewegen,Ga naar margenoot+
Soo dat hy heeft hier-door een stercke wall' ghekreghen.
Gheen vesten van een stadt en staen oock niet soo vast,
Oft sy en worden met gheweldt wel aen-ghetast,
En door 't begraven oft beschieten ne'er-ghesmeten,
VVaer-van heel anders haer de wijsheydt kan vermeten;
VVant die met sterckheyt blijft heel onbewegh'lijck staen,
4 Ghelijck een trotsche rots vast in Neptunus baen;
Die van de wat'ren en de winden word' bespronghen.
Den snellen blixem die komt door de locht ghedronghen,
| |
[pagina 12]
| |
Immota confiat. 4
Maer niet beroert en wordt door all' dees groote kracht:
VVant sy hun' gramschap stuer versmaeyt, en gansch veracht.
Als Godt tot Salomon om sijne gunst te thoonen
Eens sprack: Om dat ghy niet ghewilt hebt langh' te woonen
| |
[pagina 13]
| |
Hier by den mensch' op d'aerd', noch oock en hebt begheert
Heel overvloedigh goedt, noch wraeck al door het sweert,
Maer om de wijsheydt hebt ootmoedighlijck ghebeden,
Om dat ghy vonnissen met wijsheydt soudt en reden,
Soo is 't dat ick u hebb' als Godt waerachtigh heen
Al 't ghen' ghy hebt versocht ghegheven naer uw' re'en.
Daer-om soo leert hy ons, en seydt: Ick bidd' wilt leerenGa naar margenoot+
O Soon! de wijsheydt, en mijn' blijdtschap soo vermeeren,
Op dat gh' uw' vyandt (die veel boosheydt melt en quaet)
Verwinnen moght met recht, en straffen sijn misdaedt.
Ghy seght daer-om seer wel (ô Maghet uyt-ghelesen!)
Dat hy u binnen heeft gheleydt met soeter wesen,
| |
[pagina 14]
| |
Al-waer hy niet bedeckt voor u ghehouden heeft,
Maer met een soet ghelaet vol liefd', en heel beleeft,
V droncken heeft ghemaeckt, en sijn verholentheden
V heeft gheopenbaert, met all' de wetentheden:
Soo dat uw' ooghen klaer recht vergheleken zijnGa naar margenoot+
Aen Tortel-duyfkens soet, veel soeter oock als wijn.
Om dat ghy de Schriftuer verstondt niet naer de woorden,
Maer gheestelijcken sin, daer vlijtigh ghy naer hoorden,
En met u diep verstandt oock naer den heyl'ghen Gheest,
Ghelijck een Duyfken in de Schrift beteeckent meest.
VVat wijsheydt hadd' ghy niet in u ghemoedt ghevonden,Ga naar margenoot+
VVanneer dat Godt tot u van boven hadd' ghesonden
| |
[pagina 15]
| |
Diên hemelschen ghesant, als met verwonderingh'
Sijn bootschap ghy ontfinght, en peysde soo gheringh'
VVat dit voor eene groet soo wonderlijck moght wesen,
Soo haest den Enghel sprack: Maria wilt niet vreêsen,
VVant om dat ghy sult zijn van d'heyl'ghen Gheest vervult,
Den Sone Godts alleen ter wereldt brenghen sult.
En door uw' antwoord' wijs, die ghy hem hebt ghegheven,
Zijt tot den hooghsten staet van Moeder Godts verheven,
Soo datter niemandt hier op d'aerd' ghevonden is,
Als ghy, om die te zijn, soo weerdigh voor ghewis.
Maer ô! dees wijsheydt groot en konde gheensins wesen
Ghenoech voor uwen sin, soo hooghelijck ghepresen,
| |
[pagina 16]
| |
Die med' te boven gingh elck-ieders mensch' verstandt,
Als ghy voorseyde dit in 't Palestijnsche landt,
Als Lucas selver schrijft; want siet (hebt ghy ghesproken)Ga naar margenoot+
Daer door soo sullen eens (en 't heeft u niet ontbroken)
All' die gheboren zijn my heyligh segghen naer,
VVant groote saken heeft hy my ghedaen voor-waer,
Die machtigh is, en heeft sijn' heyl'ghen naem gheschreven
Al-daer, waer Cherubin en Seraphin hoogh sweven,
Ghemerckt in Iesus naem' hoe groote knie haer buyght,
Van Hemel, aerd', en hell', als de Schriftuer ghetuyght.
Maer ghy, ô Maeght! die waert in wijsheydt uyt-ghesteken,
VVat lof en moeten wy van u daer-om niet spreken,
| |
[pagina 17]
| |
Die als een Sonne sendt haer' stralen over-al,
Vw' wijsheydt hebt verspreydt door heel het aertsche dal.
D'Apostelen seer kloeck die hebben dit vernomen,
Die wijsheydt hebben met verstandt door u bekomen,
En duysenden daer-by, ghemerckt ghy zijt gheweest
Den stoel der wijsheydt hoogh, als over-al men leest.
Daer-om soo segghen sy, wy sullen u gaen makenGa naar margenoot+
Schoon goude ket'kens, waer de maeghdekens naer haken,
Seer konstigh, fraey ghewerckt, met silver in-gheleydt,
En kostelijck ghesteent' seer aerdigh toe-bereydt.
VVat zijn dit anders dan die lieve soete woorden,
Verciert met diepe weet, die ghy soo gheerne hoorden;
En bidden sy dan niet, den wegh toch nu ontdoet
| |
[pagina 18]
| |
Van onse rouwe stemm', dat die magh worden soet?
En uwen hals (ghelijck met peir'len fijn behanghen)
Met wijse stilt' ons nu toch opent met verlanghen.
Seght ons hoe dat ghy hebt aen Godt soo lief-ghetal
Gheweest in uwen tijdt, en vrind'lijck sonder gal?
Hoe dat, als hy hier quam uyt 's Hemels throon gheresen,
Heeft in u lichaem teer ghestelt sijn Godd'lijck wesen?
Hoe dat hy was in u, seght ons, ô suyv're Maeght!
End' oock daer naer wanneer ghy hem gheboren saeght?
Hoe dat hy is gheweest wanneer hy heeft ghesoghen
Vw' witte borstjens rondt, daer hy quam naer ghevloghen?
Hoe dat hy is gheweest op uwen soeten schoot
In 't lachen, spelen, en sijn' vrind'lijckheydt soo groot?
| |
[pagina 19]
| |
Hoe dat hy is gheweest wanneer hy was gheseten
Eens by de Schriben, die hun wilden soo vermeten
In wijsheydt, als wanneer van 't ghene dat hy sprack
Verwondert bleven staen, dat 't scheen hun herte brack?
Voordts hoe hy is gheweest in al sijn mensch'lijck leven,
Als hy een-ieder socht sijn' saligheydt te gheven,
En in sijn lijden swaer, en sijnen laetsten noodt,
En hoe dat hy verrees al van de bleecke doodt?
VVy konstenaers toch zijn, ja trouwe silv're smeden,
Om eens met goeden sin, en met seer goede reden,
Tot lof end' eer' van hem, den ghen' u heeft ghedaen
Dees groote saken, die een-ieder heeft verstaen,
Schoon ketenen al van-der waerheydts eyghen zeden,
| |
[pagina 20]
| |
Verciercelen al van 't wel-segghen vol van reden,
Van danckbaerheydt, end' oock van lof end' alle eer'
Te maken hier altijdt, en swijghen nimmermeer?
VVanneer dat Cyrus was met groote liefd' bevanghenGa naar margenoot+
Van sijn' Aspasia, waer-naer hy met verlanghen
VVas hakend', om met haer te binden d'echte trouw',
VVant niemandt anders en versocht voor sijne vrouw',
Soo was 't dat hy daer-naer ('t ghen' hem oock quam te stade)
In saken van ghewicht haer gingh altijdt te rade,
En door haer' wijsen raedt soo luckten 't hem voor-waer,
Soo dat sy wirdt gheacht de wijste vrouw' daer-naer.
En sullen wy dan oock u Maghet raedt niet vraghen,
Op dat gheluckigh wy eens zijn in onse daghen?
| |
[pagina 21]
| |
Soo langh' wy volghen naer uw' goed' en wijsen raedt,
Soo langh' soo sult ghy zijn de troosterss' in ons quaedt.
Laet ons, laet ons nu dan dees soete woorden segghenGa naar margenoot+
Al met die schoonste Bruydt, en die wel over-legghen;
Den dorpel van mijn' deur' die hebb' ick op-ghedaen,
Om dat mijn soetste lief, ach! soud' daer binnen gaen.
Ghesmolten is mijn' ziel', hy heeft my doen beweghen,
Dat ick we'er-om hier-door het leven hebb' verkreghen,
Als ghy ghesproken heeft met sijnen mondt soo soet,
Mijn hert' dat wirt verheught, mijn' ziel', en mijn gemoet.
|
|