Toponymica uit de kuststreek
(vervolg van blz. 26)

Paleis-Palaais. E.H.J. Noterdaeme bespreekt in zijn merkwaardige studie over het Oosthof te Snellegem (waarover Biekorf 1957, 28) het toponiem paleys-pallays-palaeys en toont op overtuigende wijze aan dat het niets met een paleis (gebouw) te maken heeft. Hij scheidt het woord als volgt: paal-aais, en veronderstelt dat het element aais een vijver of poel zou zijn. Dus palaais = grensvijver. Dit klinkt te mooi om waar te zijn. Het element ais komt inderdaad voor in het Romaanse taalgebied en is afgeleid van Lat. aquis (dat. mrv.): bij het water. De Flou vermeldt inderdaad 13 Ayshoven in W.-Vl., die echter bij nader toezicht allemaal migratie-toponiemen blijken te zijn: ontleend aan de heerlijkheid van Ayshove te Ardooie en Koolskamp. In deze naam Ayshove is het eerste lid blijkbaar afgeleid van een persoonsnaam.

Dan blijft nog de ‘wijknaam’ Ayschoot te Oedelem over: slechts één vermelding van 1660. Het eerste lid kan hier ook een persoonsnaam zijn.

De afleiding palaais = paal-aais staat op losse schroeven.

Een paleis, palijs, palaais is een paalwerk, een met palen omgeven stuk land, weide, e.d. Verdam (Mnl. Wdb.) kent het woord palijsse, palisse en verklaart: paalwerk. Dit woord is ontleend aan het oud frans palice (palissade, clôture faite de pieux), dat zelf van Latijnse herkomst is (palicium uit palus = paal).

De schrijfwijzen paleis-palaais zijn natuurlijk volksetymologie (paleis, fr. palais).

Merkwaardig is de schrijfwijze poelaais (de poelaaisen: drassige weiden tussen Snellegem en Jabbeke). Blijkbaar klankverhaspeling met poel.

Paling. E.H.J. Noterdaeme ontleedt eveneens het toponiem paling, palink als ‘paal + ink’: paal = grens, ink = stuk land (verg. N. Ned. eng, enk). Uiterst twijfelachtig. De meest voor de hand liggende verklaring is de volgende: de naam paling behoort tot de grote groep van de namen gevormd door het verzamelsuffix -ing aan een zelfst. of een bijv. naamw. te koppelen. Zie onze nota desbetreffend, hiervoor blz. 24.

De meeste paling-toponiemen zijn echter afgeleid van de bekende visnaam, of ook van de familienaam Paelinck. We hebben dus volgende mogelijkheden:

Het is uiterst twijfelachtig of hier aan het oud-fr. palu, palud, paluz = moeras mag gedacht worden.

Apa-toponiemen. Bij onze bespreking van de apa-toponiemen in W.-Vl. ter gelegenheid van het verschijnen van ‘Das Apa-Problem’ van H. Dittmaier (1955) (zie B. 1956. blz. 281) hebben wij vergeten te wijzen op het mooiste apa-toponiem-: Wulpen. Het is verbazend dat Dr. Dittmaier deze plaatsnaam niet vermeldt, die zonder de minste twijfel een apa-naam is: wul-apa, wellend of borrelend water (zie Carnoy, Diet. Etym. Comm. Beiges onder Wulpen). Wul is een zwakke vorm van wel- (of wil-). Vergelijk: Welpe in Oldenburg. Wilp in Overijssel, Wöllf in Hessen, enz.

De gemeentenaain Oppy-en-Ternois (Pas-de-Calais) hoort hier eveneens thuis: Wulpia in 1148.

Dit zijn dus 3 nieuwe punten voor de apa-kaart van Dr. Dittmaier: Wulpen in Veurne-Ambacht. voormalig eiland Wulpen. Oppy in P.d.C.

Een vraag: is de naam van de Scarpe (bijrivier van de Schelde) in N. Frankrijk ook geen apa-toponiem?

Heve-: Hier nog een kleine bijdrage tot het (H)evene-, (H)ijvene-probleem.

Een plaats te Zuienkerke heette Hevenvorde (De Flou V 1033) en een grasland te Wouraen Hevesluk (1699): ‘hebbende deze partije omtrent den noortende eene heve’ - ‘...met diversche happen ende twee heven hierin ligghende’. Een heve (nevenvorm hijve?) is wat men in N. Ned. een kragge noemt: drijvend laagveen, drijvend eiland bestaande uit waterplanten. Dus ook wel: gedeeltelijk of volkomen verland moeras. Verg. Kijfheve te Varsenare (zie Pollet en Helsen, Toponymie v. Varsenare. blz. 81). Kasteelheve te Meetkerke in de Moere (1623, De F. VII 324) en Kerkheve (eilandje in de Moere te Houtem bij Veurne), zie De F VII 537.

Hevene, Heveninge, (H)evendijk (met ij-nevenvormen: Hijevene of Hievene) stammen o.i. af van dit heve. Is daarmee het Hevene-probleem opgelost?

Jozef De Langhe.