| |
| |
| |
De Propheet vermaent hebbende tot opmerckinge, leeringe, ende predikinge van Godts woort ende werken, verhaelt in het lange Godts vaderlicke liefde ende langhduerige lanckmoedigheyt, door dewelcke hy gestreden hebbende tegen de menighvuldige ondanckbaerheyt sijns volcks, eyndelick Silo verlaten, ende d’andere stammen voorby gaende, Zion in Iuda tot de plaetse sijns Godtsdiensts, ende David uyt den stam Iuda, tot het Koninckrijcke verkoren heeft, zijnde een voorbeelt van Christi eeuwigh Koninckrijck.
| |
1
EEn’ 1 onderwijsinge 2 Asaphs. O mijn volck, neemt mijne leere ter ooren: neyget u-lieder oore tot de redenen mijns monts.
| |
2
a Ick sal mijnen mont opdoen met | |
| |
3 spreucken: ick sal 4 verborgentheden overvloedighlick uytstorten, van oudts her:
| |
3
Die wy gehoort hebben, ende wetense, ende onse vaders ons vertelt hebben.
| |
4
Wy sullen’t niet verbergen voor hare kinderen, voor het navolgende geslacht, vertellende de 5 loflickheden des HEEREN; ende sijne sterckheyt, ende sijne wonderen, die hy gedaen heeft.
| |
5
b Want hy heeft eene getuygenisse opgericht in Iacob: ende eene wet gestelt in Israël, die hy onsen vaderen geboden heeft; dat syse haren kinderen souden bekent maken.
| |
6
Op dat het navolgende geslacht [die] weten soude; de kinderen [die] geboren souden worden: [ende] souden opstaen, ende vertellense haren kinderen.
| |
7
Ende dat sy hare hope op Godt souden stellen, ende Godts daden niet vergeten; maer sijne geboden bewaren.
| |
8
Ende dat sy niet souden worden gelijck hare vaders; een c wederhoorigh ende wederspannigh geslachte, een geslachte, [dat] sijn herte niet en 6 richtede, ende welckes geest niet getrouw en was met Godt.
| |
9
7 De kinderen Ephraims, gewapende booghschutters, keerden om ten dage des strijts.
| |
10
Sy en hielden Godts verbont niet, ende weygerden te wandelen in sijne wet.
| |
11
Ende sy vergaten sijne daden; ende sijne wonderen, die hy hen hadde doen sien.
| |
12
Voor hare vaderen hadde hy wonder gedaen; in Egyptenlant, [in] den 8 velde Zoans.
| |
13
d Hy kloofde de zee, ende deder haer doorgaen; ende de wateren deed’hy staen als eenen hoop.
| |
14
e Ende hy leyddese des daeghs met eene wolcke; ende den gantschen nacht met een licht des vyers.
| |
15
f Hy kloofde de rotzsteenen in de woestijne; ende drencktese overvloedigh, als [uyt] 9 afgronden.
| |
16
Want hy bracht stroomen voort uyt de steenrotze; ende deed’de wateren afdalen als rivieren.
| |
17
Noch voeren sy wijders voort tegen hem te sondigen: verbitterende den Alderhooghsten in de dorre wildernisse.
| |
18
Ende sy versochten Godt in haer herte: begeerende spijse na haren 10 lust,
| |
19
g Ende sy spraken tegen Godt; sy seyden: Soude Godt eene tafel konnen toerichten in de woestijne?
| |
20
h Siet, hy heeft den rotzsteen geslagen, datter wateren uytvloeyden, ende beken overvloedighlick uytbraken: soude hy oock broot konnen geven? soude hy sijnen volcke vleesch toebereyden?
| |
21
i Daerom 11 hoorde de HEERE, ende wert 12 verbolgen: ende een 13 vyer wert ontsteken tegen Iacob, ende toorn gingh oock op tegen Israël.
| |
22
Om dat sy in Godt niet en geloofden, ende op sijn heyl niet en vertrouwden.
| |
23
Daer hy den wolcken van boven 14 geboodt, ende de 15 deuren des hemels opende;
| |
24
k Ende regende op hen het 16 Man om te eten, ende gaf hen 17 hemels koorn.
| |
25
l Een yegelick at het broot der [kolom] 18 Machtigen: hy sondt hen teerkost tot verzadinge.
| |
26
m Hy dreef den oosten wint voort in den 19 hemel, ende voerde den zuyden wint aen door sijne sterckte;
| |
27
Ende regende op hen vleesch als 20 stof, ende gevleugelt 21 gevogelte als zant der zeen;
| |
28
Ende dede het vallen in het midden 22 sijns legers, rontom sijne 23 wooningen.
| |
29
Doe aten sy, ende werden seer zadt: soo dat hy hen haren 24 lust toebrachte.
| |
30
Sy en waren noch niet 25 vervreemdet van haren lust: hare spijse was noch in haren mont:
| |
31
n Als Godts toorn tegen hen opgingh, dat hy van hare 26 vetste doodde, ende de 27 uytgelesene Israëls neder velde.
| |
32
Boven dit alles sondighden sy 28 noch, ende en geloofden niet, 29 door sijne wonderen.
| |
33
Dies deed’hy hare dagen vergaen in 30 ydelheyt, ende hare jaren in verschrickinge.
| |
34
Als hyse doodde, soo vraeghden sy na hem; ende keerden weder, ende sochten Godt vroegh;
| |
35
Ende gedachten dat Godt haer rotzsteen was; ende Godt de Alderhooghste haer verlosser.
| |
36
Ende sy 31 vleyden hem met haren monde; ende logen hem met hare tonge.
| |
37
Want haer herte en was niet recht met hem; ende sy en waren niet getrouw in sijn verbont.
| |
38
Doch hy, barmhertigh zijnde, 32 versoende de ongerechtigheyt, ende en 33 verdorfse niet; maer wendde 34 dickwils sijnen toorn af, ende en weckte sijne 35 gantsche grimmigheyt niet op.
| |
39
Ende hy dachte dat sy 36 vleesch waren: een 37 wint die henen gaet ende niet weder keert.
| |
40
Hoe dickwils verbitterden sy hem in de woestijne! deden hem 38 smerte aen in de wildernisse!
| |
41
Want sy 39 quamen al weder, ende versochten Godt; ende stelden den 40 Heyligen Israëls 41 een perck.
| |
42
Sy en dachten niet aen sijne 42 hant; aen den dagh, doe hyse van den 43 wederpartijder verloste.
| |
43
Hoe hy sijne teeckenen stelde in Egypten; ende sijne wonderheden in den velde 44 Zoans:
| |
44
o Ende hare vloeden in bloet veranderde; ende hare stroomen, op dat sy niet en souden drincken.
| |
45
p Hy sondt eene vermenginge van ongedierte onder haer, dat haer verteerde: ende q 45 vorschen die haer verdorven.
| |
46
r Ende hy gaf haer gewas den kruytworm; ende haren 46 arbeyt den sprinckhaen.
| |
47
s Hy 47 doodde haren wijnstock door den hagel; ende hare wilde vijghboomen door 48 vyerigen hagelsteen.
| |
48
Oock 49 gaf hy haer vee den hagel over; ende hare beesten den 50 vyerigen kolen. | |
| |
| |
49
Hy sondt onder hen de 51 hittigheyt sijns toorns, verbolgentheyt, ende verstoortheyt, ende benauwtheyt; [met] uytsendinge der 52 boden van 53 veel quaets.
| |
50
Hy 54 woegh een padt, voor sijnen toorn: hy en onttrock hare ziele niet van den doot: ende t haer 55 gedierte gaf hy aen de pestilentie over.
| |
51
v Ende hy sloegh al het eerstgeboren in Egypten; het 56 beginsel der krachten in de 57 tenten Chams.
| |
52
Ende hy voerde sijn volck als schapen; ende leyddese als eene kudde, in de woestijne.
| |
53
Ia hy leyddese sekerlick, soo datse niet en vreesden: x want de 58 zee hadde hare vyanden overdeckt.
| |
54
Ende hy brachtse tot de 59 lantpale sijner heyligheyt: tot desen 60 bergh, [dien] sijne rechter hant verkregen heeft.
| |
55
Ende hy verdreef voor haer aengesichte de Heydenen, ende deed’se 61 vallen y in’t 62 snoer 63 [harer] erfenisse; ende deed’de stammen Israëls in hare tenten woonen.
| |
56
64 Maer sy versochten ende verbitterden Godt den Alderhooghsten; ende en onderhielden sijne 65 getuygenissen niet.
| |
57
Ende sy weecken te rugge, ende handelden trouwlooslick, gelijck hare 66 vaders: sy zijn omgekeert, als een 67 bedrieghlicke boge.
| |
58
Ende sy verweckten hem tot 68 toorn door hare 69 hooghten; z ende verweckten hem tot 70 yver door hare gesnedene beelden.
| |
59
Godt 71 hoorde het ende wert verbolgen; ende versmaedde Israël seer.
| |
60
Dies verliet hy den tabernakel te 72 Silo; de tente, [die] hy tot eene wooninge gesteld hadde onder de 73 menschen.
| |
61
a Ende hy gaf sijne 74 sterckte in de gevangenisse; ende sijne heerlickheyt in de hant des 75 wederpartijders.
| |
62
Ende hy leverde sijn volck over ten sweerde; ende wert verbolgen tegen sijne erfenisse.
| |
63
Het 76 vyer verteerde 77 hare jongelingen; ende hare jonge dochters en werden niet 78 gepresen.
| |
64
b Hare 79 Priesters vielen door het sweert; ende hare 80 weduwen en weenden niet.
| |
65
Doe 81 ontwaeckte de Heere, als een slapende; als een heldt die juycht 82 van den wijn.
| |
66
c Ende hy sloegh sijne 83 wederpartijders aen ’t achterste; hy deed’hen 84 eeuwige smaetheyt aen.
| |
67
Doch hy verwierp de 85 tente Iosephs; ende den stam Ephraims en verkoos hy niet.[kolom]
| |
68
Maer hy verkoos den stam Iuda; den bergh Zion, dien hy lief hadde.
| |
69
Ende hy bouwde sijn 86 Heylighdom als 87 hooghten; als de aerde, die hy gegront heeft in eeuwigheyt.
| |
70
d Ende hy verkoos sijnen knecht David; ende nam hem van de schaepskoyen.
| |
71
Van achter de 88 zoogende [schapen] deed’hy hem komen, e om te 89 weyden Iacob sijn volck, ende Israël sijne erfenisse.
| |
72
Oock heeft hyse geweydt na de oprechtigheyt sijnes herten; ende heeftse geleyt met een 90 seer verstandigh beleyt sijner handen.
|
-
1
- Siet Psalm 32. op vers 1.
-
2
- Siet Psalm 50. op vers 1.
-
a
- Psalm 49.5. Matth. 13.35.
-
3
- Hebr. spreucke. Siet 1.Reg. 4. op vers 32. ende van het opdoen des monts, Iob 33. op vers 2.
-
4
- Als eene fonteyne, sal ick uytgieten, ofte, uytbortelen scherpsinnige, treffelicke ende aenmerckelicke spreucken, ende saken, die in voortijden geschiet zijn, daer in verborgentheden vervaet zijn. Siet van ’t Hebreeusch woort (dat oock raetselen beteeckent) Iudic. 14. op vers 12. 1.Reg. 10. op vers 1. Matth. 13. vers 35. ende voorts van het ander Hebreeusch woort, dat uytbortelen beteeckent, Ps. 19. op vers 3.
-
5
- Hebr. lof, of, prijs, in’t getal van velen: dat in onse tale niet gebruyckelick en is, ende eenen twijfelachtigen sin soude geven. Verstaet hier door Godts loflicke daden, als het volgende verklaert.
-
c
- Exod. 32.9. ende 33.3, 5. ende 34.9. Deuter. 9.6, 13. ende 31.27.
-
6
- Na des Heeren wille, of, om Godt te dienen ende te vreesen. Siet 2.Chron. cap. 12. op vers 14.
-
7
- Dewijle in’t volgende verhaelt worden de wonderen, die Godt gedaen heeft voor de oogen van de vaderen deser Ephraimiten, soo kan men dit passen op de historie 1.Sam. c. 4. alwaer de Israëliten (onder welcke die van Ephraim de voornaemste ende machtighste waren, in welcker lant oock d’Arke te Silo was, 1.Sam. 4. versen 3, 4.) van de Philistijnen geslagen zijn, ende de vlucht moesten nemen, ende de Arke wech gevoert wierde, 1.Sam. 4.10, 11. Vergelijckt onder versen 60, 61, 62, 67. Sommige verstaen het van den ondergangh des Rijcks, ende de wechvoeringe der tien stammen door d’Assyriers, om dat door Ephraim de tien stammen by de Propheten dickwils worden verstaen. Siet Iesa. 7. versen 5, 17. Hose. 12. vers 1. ende 13.1, etc. ende voorts 2.Reg. cap. 17. ende Hose. cap. 10. versen 11, 14. Andere duyden ’t op 1.Chron. 7.21, 22.
-
8
- D. in de landouwen, ofte, het lantschap Zoan, zijnde eene seer oude ende vermaerde Konincklicke hooftstadt in Egypten. siet Num. cap. 13. op vers 22. Iesa. cap. 19. vers 13. ende 30.3, 4.
-
e
- Exod. 13.21. Psalm 105.39.
-
f
- Exod. 17.6. Num. 20.11. Psalm 105.41. 1.Corinth. 10.4.
-
9
- D. soo overvloedigh, als of het uyt diepe wateren ware geweest.
-
10
- Hebr. ziele. siet Psalm 27. op vers 12.
-
h
- Exod. 17.6. Num. 20.11.
-
11
- Dat is, hy lettede hier op, als een Richter: ofte, hy betoonde metter daet, dat hy het gehoort ende daer op gelet hadde. Alsoo vers 59.
-
12
- Menschelick ende by gelijckenisse van Godt gesproken.
-
13
- Siet Iob 31. op vers 12.
-
14
- Ofte, geboden hadde, ende soo in’t volgende, Dat is, hy beschickte aldaer door sijne regeeringe.
-
15
- Figuerlicke maniere van spreken. Vergelijckt 2.Reg. 7.2, 19.
-
16
- Siet Exod. 16. op vers 15.
-
17
- Dat uyt de lucht neder viel, ende als koorn konde gemalen worden, ende voor koorn strecken. Siet Num. 11.8.
-
l
- Ioan. 6.31. 1.Corinth. 10.3.
-
18
- D. der Engelen, alsoo genoemt van wegen de macht ende kracht, die sy van Godt ontfangen hebben, om groote dingen in’t werck te stellen, insonderheyt tot dienst sijner uytverkorenen. Siet Psalm 103. vers 20. Hebr. 1. vers 14. Het Man wort der Engelen broot genoemt, om dattet Godt door haren dienst afsondt, of uyt den hemel (der Engelen woonstede) gegeven wert, ofte van wegen sijn uytnementheyt, gelijck tongen der Engelen, D. alderlieflickste, 1.Corinth. 13.1.
-
20
- In sulcken menighte ende overvloet.
-
22
- Alsoo nochtans dat het oock verre buyten ’t leger gevallen is. siet Num. 11. vers 31. Hy noemt Israël Godts leger, om dat hy Heere, Hooft, Koningh, ende Leytsman daer van was.
-
23
- Dit kan men verstaen van Godts tabernakel, daer in verscheydene wooningen waren: ofte, van de wooningen des volcks, die Godts wooningen souden konnen genoemt worden, om reden, gelijck het leger, Godts leger.
-
24
- Dat is, overvloet van sulcke spijse, als hen gelustet hadde.
-
25
- D. sy hadden haren lust nauwlicks geboet, de lust was hen noch niet vergaen.
-
n
- Num. 11.33. 1.Corinth. 10.5.
-
26
- D. aensienlickste, rijckste, sterckste, welgesteltste, lijvighste. Vergelijckt Iudic. 3. op vers 29. Hebr. vettigheden.
-
27
- Anders, jongelingen. Alsoo vers 63.
-
28
- Murmureerden al wederom. Siet Num. capp. 14. 16. en 17.
-
29
- Vergel. Deut. 1. op vers 32. Dat is, sy vertrouwden Godt niet, hoewel hy alle dese wonderen dede.
-
30
- Siet Num. 14. versen 28, 29, 33, 34, 35.
-
31
- Ofte, gaven hem goede, ofte, schoone woorden, als of sy hem meenden te bedriegen. Siet van ’t Hebreeusch woort Iudic. 14.15.
-
32
- Dat is, hy liet de tijtlicke straffe na, ofte hieldtse op, ten aensien der huychelaren; ende vergafse, volgens sijn genaden-verbont, om de versoeninge des Messiae, ten aensien der uytverkorenen.
-
33
- Siet van’t Hebreeusch woort Iud. cap. 20. op vers 21.
-
34
- Hebr. hy vermenigchvuldighde af te keeren, of, af te wenden, etc.
-
35
- Om haer gantschelick ende teenemael te vernielen.
-
36
- Siet Psalm 56. op vers 5.
-
37
- Vergelijckt Iacob. 4.14.
-
38
- Siet Genes. 6. op vers 6.
-
39
- Ofte, sy versochten Godt wederom.
-
40
- Siet Psalm 71. op vers 22.
-
41
- Ofte, bepaelden hem, Dat is, sy wilden hem perck ende mate stellen, sijne Godtlicke almachtigheyt ende regeeringe als binnen sekere palen besluyten, als of hy niet anders en moeste noch konde doen, als het gene sy wilden, ofte verstonden hem mogelick te zijn, sy wilden hem (als men seyt) meesteren.
-
42
- Dat is, sijne mogentheyt, die hy betoont hadde in ’t verlossen van sijn volck.
-
43
- Ofte, van benauwtheyt.
-
46
- Dat is, de lantvruchten, diese bearbeyt hadden.
-
47
- D. deedse uytgaen ende versterven.
-
48
- ’t Hebreeusch woort wort alleenlick hier gevonden. Sommige meynen, dat het vyer onder den hagel vermenght (Exod. 9. versen 24, 25.) alsoo genoemt zy, om dat het alles, waer het op viel, ofte (om soo te spreken) sich legerde, doorsneedt ende verteerde.
-
49
- Ofte, hy besloot onder den hagel, etc. datse onder het gewelt des hagels waren, gelijck een besloten ende gevangen man, die nergens uytkomen kan. Alsoo versen 50, 62.
-
50
- Ofte, vyerige voncken, Dat is, de vyerige blicksemstralen. Vergelijckt 2.Sam. 22.9, 13.
-
51
- Dat is, seer heftige ende sware plagen ende straffen, voort komende uyt sijnen toorn. Siet Iob 21.30. Ezech. 7. vers 2. met d’aenteeckeninge.
-
52
- Hier door verstaen sommige, verdervende Engelen: andere, Mose ende Aaron, door welcken Godt den Pharao dese plagen liet aenseggen.
-
53
- Hebr. der quaden, D. van veel quaets ofte ongelucks.
-
54
- Op de waeghschale sijner gerechtigheyt, wegende tegen malkanderen sijne straffen ende hare verdiensten: gelijck Godt pleeght voort te gaen in straffen, als de menschen voort gaen in sonden ende hardtneckigheyt. siet Levit. 26. versen 21, 23, 24, 27, 28.
-
55
- Anders, haer leven, als Iob c. 33. versen 18, 22, 28.
-
56
- Ofte, eerstelingen. Siet Genes. cap. 49. op vers 3.
-
57
- In de wooningen van Egypten, in het Hebreeusch genoemt Mitsrajim, na den naem van Chams sonen. Siet Genes. 10. op vers 6.
-
x
- Exod. 14.27, 28. ende 15.10.
-
58
- De schelfzee, het roode meyr.
-
59
- T.w. Canaan. Vergel. Exod. 15. versen 13, 17. Dat is, sijne heylige lantpalen. Of, de lantpale sijns Heylighdoms.
-
60
- Namel. Zion, als vers 68. Anders, dit geberghte, verstaende het Ioodsche lant, dat met bergen omcingelt was.
-
61
- D. hy gaf hen Canaan in, als een erflot, ende liet hen het lant by lotinge uytdeylen. Siet Numer. 34.2, etc. Ios. capp. 14. 15. 16. en 17.
-
y
- Iosu. 13.7. Psalm 136.21, 22.
-
62
- Siet Deut. 32: op vers 9. Psalm 16. op versen 5, 6.
-
64
- Dit siet op de sonde, die Israël, in Canaan gekomen zijnde, bedreven heeft ten tijde der Richteren. Siet versen 59, 60, etc. ende voorts Deuter. 6. op vers 16.
-
65
- D. sijne wetten ende geboden. Siet Num. 1. op vers 50. Deut. 4. op vers 45.
-
66
- In de woestijne gedaen hadden.
-
67
- Hebr. een boge des bedroghs: die den bout achterwaert schiet, ende niet voorwaert na’t wit, ofte, die den schutter quetst, ofte andersins in des schutters hant sich omkeert, ende niet, of onrecht schiet. Alsoo Hose. 7.16.
-
68
- Vergelijckt Deut. 32.21.
-
69
- Daer sy afgoderije bedreven na de wijse der Heydenen. siet Levit. 26. op vers 30. Deuter. 12. op vers 2, etc.
-
70
- Siet Exod. 20. op vers 5.
-
71
- Vergel. boven op vers 21.
-
72
- Siet 1.Sam. 4.4, 11. Ierem. 7.14. ende 26.6, 9.
-
73
- De Israëliten, die hier slechtelick menschen genoemt worden, om uyt te drucken de groote genade Godts, dat hy onder elendige menschen sijne wooninge oprecht.
-
74
- D. de Arke des verbonts, by dewelcke Godt sijne hulpe ende macht voor sijn volck betoonde. siet 2.Chron. 6.41. Psalm 132.5, 8. dese wert hier oock genoemt de heerlickheyt, of, eerlickheyt, çierlickheyt Godts, als 1.Sam. 4.21. Sommige verstaen door sijne sterckte, de stercke mannen ende helden van Godts volck.
-
75
- T.w. der Philistijnen, 1.Sam. 4.11.
-
76
- Godts toorn, door ’t sweert ende furie der Philistijnen.
-
77
- Hebr. sijne, T.w. des volcks Israëls: alsoo in’t volgende.
-
78
- T.w. met bruylofts-liedekens, als in houwelicken ende bruyloften plagh te geschieden, Dat is, sy en wierden niet eerlick ende blijdelick uytgehijlickt. Hier op wort oock gesien Ierem. 7. vers 34. ende 16.9. ende 25.10.
-
79
- Dit kan men bysonderlick verstaen van de sonen des Hoogepriesters Eli, 1.Sam. 4. vers 11.
-
80
- Door verbaestheyt, ende schrick, van wegen de overgroote gemeyne elenden, die hare sinnen van ’t particulier alsoo aftrocken, datse daer op niet en konden dencken, ofte daer toe gewoonlicken tijt vinden. siet 1.Sam. 4.19, 20. Iob 27.15. Ezech. 24.23.
-
81
- Die scheen te slapen, doe de Philistijnen d’overhant hadden, ende d’Arke wech voerden. Vergel. Psalm 44.24.
-
82
- Door eenen milden dronck wijns versterckt, moedigh ende onbeschroomt zijnde om sijnen vyant aen te grijpen. Anders, [opstaende] van den wijn, D. als een sterck man, die den wijn uytgeslapen hebbende met groot getier sijne sterckte betoont, daer hy in sijnen diepen slaep gantsch niet scheen te vermogen.
-
83
- De Philistijnen. Siet 1.Sam. 5. vers 6, etc. ende 6.4, 5, 11, 15, 17.
-
84
- Hebr. smaetheyt der eeuwigheyt.
-
85
- Den tabernakel, die te Silo in den stam Ephraims was, en heeft hy aldaer niet willen laten blijven, noch sijne Arke aldaer weder logeeren.
-
86
- D. den tempel, door Salomo. Siet 1.Reg. cap. 6.
-
87
- Soo hoogh, als hooge palleysen, ende soo vast als de aerde, die voor altoos onbeweeghlick is.
-
d
- 1.Sam. 16.11. 2.Sam. 7.8.
-
e
- 2.Sam. 5.2. 1.Chron. 11.2.
-
89
- Siet 2.Sam. cap. 5. op vers 2.
-
90
- Hebr. met verstanden sijner palmen, D. hy heeft het Rijck geregeert met groote wijsheyt ende voorsichtigheyt.
|