31
Want ick hoor’ eene stemme als eener [vrouwe] die in arbeyt is, eene benauwtheyt als eener die in des eersten kindes nooden is, de stemme der dochter Zions, sy 80 hijght, sy 81 breyt hare handen uyt, [seggende:] O wee my nu, want mijne ziele is moede van wegen 82 de dootslagers.
|
-
1
- Als of Godt seyde: Soo ghy u t’eenigen tijde van meyninge zijt te bekeeren, gelijck ghy dickwils voor geeft te willen doen, soo doet het nu, ende doet het oprechtelick, sonder huychelije ende vermenginge van eenige afgoderije, als in het volgende verklaert wort.
-
2
- Uwe verfoeijelicke ende afschouwelicke afgoderijen, of, dreckgoden, die by de verfoeyselen gevoeght worden, Deut. cap. 29. vers 17. siet 2.Chro. 15. op vers 8.
-
3
- Op bergen ende heuvelen, om afgoderije te bedrijven. Siet bov. 2. vers 20. ende 3.6, 13. of, soo en sult ghy niet om swerven, D. in ballinghschap gaen, ende in’t volgende: Ende ghy sult sweeren.
-
4
- Bewijsende daer mede dat ghy my kent, ende eert als uwen eenigen Godt, ende dat oprechtelick, sonder valsheyt, ofte huychelerije. Vergel. ond. 5.2.
-
5
- Dese drie dingen begrijpen ’t gene tot den heyligen eedt ende Godtsdienst vereyscht wort, ten opsien van Godt, den mensche selfs, ende sijnen naesten, soo in ’t gemeyn als in een particulier beroep. Vergel. de voorgaende aent. en Gen. 18. op vers 19. 1.Reg. 10. op vers 9.
-
7
- Die nu met u ende my spotten, om dat ghy u soo schandelick draeght, dat ick u selfs door de Heydenen moet straffen, om d’eere mijns naems.
-
8
- N. den HEERE: siende uwe Godtsaligheyt, ende daer op Godts beloofden zegen over u, sullen sy genoodight worden om hen tot den waren Godt te bekeeren, ende by hem alleen haren welvaert te soecken, hem alleen die toe te schrijven, ende sich in hem gelucksaligh te achten. Vergel. Gen. 22. op vers 18. Deut. 29.19. Psal. 10.3. ende 49.19, 20.
-
9
- Hebr. den man, D. de mannen, ofte, eenen yegelicken, of die van Iuda: alsoo vers 4. ende 11. vers 9. ende 17.25. ende 18.11. ende 32.32, etc.
-
10
- D. inwoonders van Ierusalem, als vers 4.
-
11
- Gelijck men een braecklant, ofte dreslant van nieuws wel doorploeght ende suyvert, op dat het daer na bequaem zy om het goede zaet te ontfangen ende goede vruchten te dragen, alsoo suyvert ghy u grontlick van onreynigheden, ende wordet vernieuwt, als een nieuwe creature, ende treckt aen den nieuwen mensche, etc. Vergel. Gal. 6.15. Ephes. 4.22, 23, 24. Hebr. 6.7.
-
12
- Vergelijckt Matt. 13.7, 22.
-
13
- Siet Deut. 10. op vers 16. ende 30. op vers 6. en wijders Gen. cap. 17. en ond. 9.26.
-
c
- Deut. 10.16. ende 30.6.
-
14
- Vergel. Deut. 4. op vers 24.
-
15
- Hebr. roepet, vervullet. Van sulcke t’samenvoeginge van twee woorden, siet Ps. 45. op vers 5. De sin is, Roepet ten vollen uyt, over al, dat alle plaetsen met uytroepinge vervult worden. And. roept, vergadert, of, leght, maeckt een volle vergaderinge, op dat het elck een hoore, ende wete, want het eene gemeene elende sal zijn in den gantschen lande.
-
16
- Tegen des vyants aenkomste. Hebr. steden der vestinge.
-
17
- Tot een teecken datse alle moeten vluchten na Ierusalem, als eene Konincklicke vestinge.
-
18
- Of, sterckelick, sterckt u tot de vlucht, alsoo onder 6.1. ende Ies. 10.31. And. hoopt u te samen, vergadert, kuddet u (om soo te spreken) als Exod. 9.19. T.w. om met alle man te vluchten. ’t Hebr. woort (dat in de voren-gemelde plaetsen gevonden wort) heeft de beteeckeninge van vluchten, vertrecken, sich elders henen begeven, ende van, vergaderen.
-
19
- D. groot ongeluck, jammer ende elende, als de laetste woorden deses verskens verklaren.
-
20
- Uyt Chaldea, of Babylonien.
-
21
- Of, verbrekinge, D. elende, jammer, verderf, verwoestinge, als ond. vers 20. en 6.1, 14. en 8.11, 21. en 10.19. en 14.17. Vergel. oock cap. 17. vers 18. en 22.20. en 48.3, 4, 5. en elders dickwils in dit boeck. alsoo Ies. 1.28, etc.
-
e
- Ies. 5.29. Ier. 2.15. ende 5.6.
-
22
- Nebucadnezar, Koningh van Babel, sal met sijnen heyrkracht, als een leeuw uyt sijn leger ende hol, op breken. Vergel. Ies. 5.26, 27, 28, 29.
-
23
- O Zion, ofte Ierusalem, uyt het voorgaende.
-
24
- Siet Gen. 37. op vers 34.
-
25
- D. alle moedt ende couragie sal hen ontvallen. Siet 2.Reg. cap. 25. etc. en ond. capp. 39. 52.
-
26
- De valsche. siet de volgende aent. op vers 10.
-
27
- Hebr. bedriegende bedrogen, T.w. door de valsche Propheten, dien ghy toe laet den volcke onder pretext van uwen name ende dienst, allen welvaert valschelick te beloven, daer doch de uyterste elende voor handen is. Vergel. 1.Reg. 22.21, 22, 23. ende de aent. aldaer. Item Ezech. 14.9. ende onder 6. vers 14. ende c. 7. versen 4, 10. ende 23.1.
-
28
- Vergel. onder vers 18.
-
29
- Ofte, schrale. And. gladde, D. die glat ende onverhindert sal door gaen, om alles neder te vellen: verstaet de Babyloniers, die van ’t Noorden souden komen, over het geberghte Libani. siet ond. vers 15.
-
30
- Dat is, na het Ioodsche lant, ende Ierusalem.
-
31
- Maer om te verwoesten, wil de Heere seggen.
-
32
- Hebr. vol, D. te sterck, soo dat sy hem niet sullen konnen verdragen ende tegen staen. Hebr. voller dan sy. And. een volle wint van die [plaetsen:] T.w. die in’t voorgaende zijn beschreven.
-
33
- D. mijne vonnissen, of, sententien over hen, D. ick sal recht over haer houden. siet bov. 1.16. een ander gebruyck deser maniere van spreken hebt ghy onder 12.1.
-
34
- De Babylonier sal u soo haestigh aenkomen, als wolcken, etc.
-
36
- Woorden der Ioden, als gevoelende Godts oordeel: of, des Propheten, als beklagende des volcks elende.
-
37
- D. uwe ydele gedachten, daer mede ghy u op ydelheyt ende valsheyt of ongerechtigheyt verlaet.
-
38
- Of, herbergen, verblijven.
-
39
- De aenkomste der Babyloniers, die van daer door Israël na Iuda toe trecken.
-
40
- D’uyterste grenzen van Canaan in het Noorden.
-
41
- De binnenste grenze van Israël, in het Noorden van Iuda.
-
42
- Ofte, tot aen, ofte, van.
-
43
- Die Ierusalem sullen besetten, omringen, ende wel toesien, datter niemant en ontkome. Siet 2.Reg. 25.4, 5.
-
45
- Hebr. geven, D. maken een geschrey, als bov. 2.15.
-
46
- Die de velden besetten, op dat het gejaeghde wildt nergens ontkome.
-
47
- Belegerende Ierusalem aen alle kanten, 2.Reg. 25.1. etc.
-
48
- Ierusalem, uyt vers 14.
-
49
- D. u quaet wesen ende doen. siet Gen. 6. op vers 12.
-
50
- Veroorsaken alle dese plagen.
-
51
- D. de vrucht ende ’t loon uwer boosheyt.
-
52
- And. daerom is’t soo bitter, T.w. ’t lijden dat u naeckt. And. dat hy (de vyant) soo bitter is, ende u na het leven tracht, ende uwen staet gantsch soeckt om te keeren. Vergel. vers 10.
-
53
- Dit zijn de woorden des Propheets, die sich voor den Heere ontstelt, als of hy dese elenden voor oogen sage. Vergel. Ies. 15.5. ende 16.11. ende 21.3.
-
54
- Of, [in] de wanden mijns herten, D. in mijn hertkolck, herten decksel, in ’t binnenste, in mijn herte.
-
56
- D. d’eene elende of verwoestinge is niet gepasseert, of men hoort terstont de tijdinge van eene andere. Vergel. Psal. 42.8. ende siet bov. vers 6.
-
57
- D. woonplaetsen mijns volcks.
-
59
- Arghlistigh ende wel ervaren in het quade. Vergel. 2.Sam. 13. op vers 3.
-
62
- Siet Gen. 1. op vers 2. Dit is een figuerlicke beschrijvinge ende levendige vertooninge van een algemeyne ende schrickelicke verwoestinge ende ruïne des Ioodschen lants.
-
63
- D. den hemel was doncker ende swart. Vergel. Ies. 5.30. ende 50.3. en ond. vers 28.
-
64
- Hebr. maeckten sich licht, of, snel, D. beweeghden haer snellick.
-
65
- Hebr. eygentlick, wech gesworven, of, wech gevloden. Siet ond. 9.10. en 50.3.
-
66
- Hebr. Carmel. siet bov. 2. op vers 7.
-
67
- Des vruchtbaren lants, die daer in ofte aen gelegen waren.
-
68
- Hebr. van wegen het aengesichte des Heeren. ’t Welcke eenige nemen voor sijnen toorn, sijn toornigh aengesichte. siet bov. 3. op vers 12.
-
69
- D. over al seer verwoest.
-
k
- Ierem. 5.10, 18. ende 30.11. ende 46.28.
-
70
- Ofte, vernielinge, verteeringe. Vergel. ond. 5. versen 10, 18. Ezech. c. 11. vers 13. ende 20.17. D. ick en sal ’t niet gantsch uyt maken, maer mijne genade noch onder mijnen toorn mengen, ende my een overblijfsel ende zaet behouden in Iacob. siet onder 30. vers 11. ende 46. vers 28. Dit voeght Godt hier in, onder dese schricklicke dreygementen, tot troost der uytverkorenen ende geloovigen: Sommige verstaen dat de sin deser woorden zy: het en sal hier mede noch niet gedaen zijn, mijn toorn ende oordeel sal hier mede noch geen eynde hebben, maer wijders voort gaen, ende lange dueren over dit lant, daer op sy dan passen, de rouwe der aerde ende des hemels, waer van in ’t volgende. Dese maniere van spreken wort in eenen anderen sin gebruyckt van sondaren, die ten uytersten misdaen, ende de mate vervult hebben. siet Gen. 18. op vers 21.
-
71
- Als rouwe dragende. siet Psal. 35. op vers 14.
-
73
- Hebr. is al de stadt, ofte, de gantsche stadt vluchtende, D. de stadtlieden ofte inwoonders der steden (als de volgende woorden uytwijsen) sullen vluchten, ende soo in’t volgende.
-
74
- D. op de hooghten der bergen, die tot aen de wolcken raken, om sich aldaer te bergen. And. in dicke, of, dichte plaetsen, als, bosschagien, heggen.
-
75
- Dochter Zions, als in het volgende vers, D. die ghy verstoort, ofte, verwoest sult worden.
-
76
- Op sijn afgodisch ende heydens, om u vyanden te behagen, ende te bemorwen: gelijck de hoeren haer op proncken om de boelen te behagen.
-
77
- Al palleerdet ende blanckettedet ghy u soo seer ende dickwils, dat u aengesicht ofte wangen daer van quamen te splijten ende te scheuren.
-
78
- De Babyloniers, die uwer soecken machtigh te worden.
-
79
- D. u na het leven staen. Siet 2.Sam. 4. op vers 8.
-
80
- And. kermt, klaeght, van wegen den overlast ende benauwtheyt.
-
81
- Als die plegen te doen, die in groote rouwe ende de uyterste nooden zijn.
|