| |
| |
| |
1 Door de gelijckenisse van eenen wijngaert verhuert aen de lantlieden, die haers heeren dienstknechten ende sone mishandelden ende doodden, verkondight Christus den Ioden hare verwerpinge ende ondergangh. 13 Beantwoort de vrage, of ’t geoorloft is den Keyser schattinge te geven. 18 Gelijck oock de vrage der Sadduceen van een vrouwe die seven mans gehadt hadde, ende bewijst tegen henlieden de opstandinge uyt den dooden. 28 Verklaert welck het grootste gebodt is. 35 Leert dat de Messias beyde een Heere ende een sone Davids is. 38 Waerschouwt sijne toehoorders voor de eergierigheyt ende geveynstheyt der Schriftgeleerde. 41 Prijst de geringe aelmoesse van een arme weduwe.
| |
1
a ENde hy begon door 1 gelijckenissen tot haer te seggen, 2 Een mensche b plantede eenen wijngaert, ende settede eenen [kolom] 3 tuyn daer om, ende groef eenen 4 wijnparsback, ende bouwde eenen toren, ende 5 verhuerde dien aen 6 de lantlieden, ende reysde buyten lants.
| |
2
Ende als de 7 tijt was, sondt hy eenen dienstknecht tot de lantlieden, op dat hy van de lantlieden ontfinge van de vrucht des wijngaert.
| |
3
Maer sy namen ende sloegen hem, ende sonden [hem] ledigh henen.
| |
4
Ende hy sondt wederom eenen anderen dienstknecht tot haer, ende dien steenighden sy, ende wondeden hem ’t hooft, ende sonden [hem] henen 8 schandelick gehandelt zijnde.
| |
5
Ende wederom sondt hy eenen anderen, ende dien doodden sy: ende vele andere, [waer van] sy de sommige sloegen, ende de sommige doodden.
| |
6
Als hy dan noch eenen sone hadde, die hem lief was, soo heeft hy oock dien 9 ten laetsten tot haer gesonden, seggende, Sy sullen immers mijnen sone ontsien.
| |
7
Maer die lantlieden seyden onder malkanderen, c Dese is d’erfgenaem, d komt, laet ons hem dooden, ende d’erfenisse sal onse zijn.
| |
8
Ende sy namen ende doodden hem, ende wierpen [hem] uyt buyten den wijngaert.
| |
9
Wat sal dan de heere des wijngaerts doen? 10 Hy sal komen ende de lantlieden verderven, ende den wijngaert aen andere geven.
| |
10
En hebt ghy oock dese Schrift niet gelesen? 11 De e steen, dien de bouwlieden verworpen hebben, dese is geworden tot een hooft des hoecks.
| |
11
Van den Heere is 12 dit geschiet, ende het is wonderlick in onse oogen.
| |
12
Ende sy sochten hem te vangen, maer sy vreesden de schare: want sy verstonden dat hy die gelijckenisse op haer sprack: ende sy verlieten hem ende gingen wech.
| |
13
f Ende sy sonden tot hem eenige der Pharizeen ende 13 der Herodianen, op dat sy hem 14 in [sijne] reden 15 vangen souden.
| |
14
Dese nu quamen ende seyden tot hem, Meester, wy weten dat ghy waerachtigh zijt, ende na niemant en vraeght, want ghy en siet den 16 persoon der menschen niet aen, maer ghy leert 17 den wegh Godts in der waerheyt: Is’t geoorloft den Keyser schattinge te geven ofte niet? Sullen wy geven, ofte niet geven?
| |
15
Ende hy wetende hare geveynstheyt seyde tot haer, Wat versoeckt ghy my? brenght my eenen 18 penningh, dat ick [hem] sie.
| |
16
Ende sy brachten [eenen.] Ende hy seyde tot haer, Wiens is dit beelt, ende ’t opschrift? ende sy seyden tot hem, Des Keysers.
| |
17
Ende Iesus antwoordende seyde tot haer, g Geeft dan den Keyser dat des Keysers is, ende Gode dat Godes is. Ende sy verwonderden haer over hem.
| |
18
h Ende de 19 Sadduceen quamen tot hem, welcke seggen, datter geen opstandinge en is, ende vraeghden hem, seggende,
| |
19
i Meester, 20 Moses heeft ons geschreven, indien yemants broeder sterft, ende een wijf achter laet, ende geene kinderen na en laet, dat sijn broeder des selfs wijf nemen sal, ende sijnen broeder 21 zaet verwecken.
| |
20
Daer waren nu seven broeders, ende de eerste nam een wijf, ende stervende en liet geen zaet na.
| |
21
De tweede nam haer oock, ende is gestorven, ende oock dese en liet geen zaet na: ende de derde desgelijcks.
| |
22
Ende [alle] de seven namen deselve, ende en lieten geen zaet na: de laetste van allen is oock het wijf gestorven.
| |
23
In de opstandinge dan, wanneer sy sullen opgestaen zijn, wiens wijf sal sy van dese zijn? want die seven hebben haer tot een wijf gehadt.
| |
| |
| |
24
Ende Iesus antwoordende seyde tot haer, En dwaelt ghy niet, daerom dat ghy de Schriften niet en weet, noch de kracht Godts?
| |
25
Want als sy uyt den dooden sullen opgestaen zijn, soo en trouwen sy niet, noch en worden niet ten houwelicke gegeven: maer sy zijn k gelijck Engelen, die in de hemelen [zijn.]
| |
26
Doch aengaende de doode, dat sy opgeweckt sullen worden, hebt ghy niet gelesen in ’t boeck Mosis, hoe Godt in 22 den doornenbosch tot hem gesproken heeft, seggende, l Ick ben de Godt Abrahams, ende de Godt Isaacs, ende de Godt Iacobs?
| |
27
23 Godt en is niet een [Godt] der doode, maer een Godt der levende. Ghy dwaelt dan 24 seer.
| |
28
m Ende een der Schriftgeleerde hoorende dat sy 25 te samen in woorden waren, [ende] wetende dat hy haer wel geantwoort hadde, quam tot hem, ende vraeghde hem, Welcke is het 26 eerste gebodt van allen?
| |
29
Ende Iesus antwoordde hem, Het eerste van alle de geboden is, n Hoort Israël, 27 De Heere onse Godt is een eenigh Heere.
| |
30
Ende ghy sult den Heere uwen Godt lief hebben uyt geheel uw’ herte, ende uyt geheel uwe ziele, ende uyt geheel uwen 28 verstande, ende uyt geheel uwe kracht. Dit is het eerste gebodt.
| |
31
Ende het tweede [desen] gelijck, [is] dit, o Ghy sult uwen naesten lief hebben als u selven. Daer en is geen ander gebodt grooter dan 29 dese.
| |
32
Ende de Schriftgeleerde seyde tot hem, Meester, ghy hebt wel in der waerheyt geseght, datter een eenigh Godt is, ende daer en is geen ander dan hy.
| |
33
Ende, hem lief te hebben uyt geheel het herte, ende uyt geheel het verstant, ende uyt geheel de ziele, ende uyt geheel de kracht: ende den naesten lief te hebben als hemselven, is meer dan alle de 30 brand-offeren ende de slacht-offeren.
| |
34
Ende Iesus siende dat hy verstandelick geantwoort hadde seyde tot hem, Ghy en zijt 31 niet verre van het Koninckrijcke Godts. Ende niemant en durfde hem meer vragen.
| |
35
p Ende Iesus antwoordde ende seyde, leerende in den tempel, Hoe seggen de Schriftgeleerde, dat de Christus een Sone Davids is?
| |
36
Want q David selve heeft door den Heyligen Geest geseght, De Heere heeft geseght tot mijnen Heere, 32 Sit aen mijne rechter [hant,] tot dat ick uwe vyanden sal geset hebben tot een voetbanck uwer voeten.
| |
37
David dan selve noemt hem [sijnen] Heere: ende 33 hoe is hy sijne sone? Ende de menighte der schare hoorde hem geerne.
| |
38
r Ende hy seyde tot haer in sijne leere, 34 Wacht u voor de Schriftgeleerde, die daer geerne willen wandelen in 35 lange kleederen, ende 36 gegroet zijn op de marckten.
| |
39
Ende de voorgestoelten [hebben] in de Synagogen, ende de vooraensittingen in de 37 maeltijden.
| |
40
s Welcke de huysen der weduwen op eten, ende [dat] onder den schijn van lange te bidden. Dese sullen 38 swaerder 39 oordeel ontfangen.
| |
41
t Ende Iesus geseten zijnde tegen over v de 40 schatkiste, sagh hoe de schare [kolom] 41 gelt wierp in de schatkiste, ende vele rijcke wierpen vele [daer in.]
| |
42
Ende daer quam een arme weduwe, die wierp twee kleyne [penninghskens daer in,] welck is een 42 oort.
| |
43
Ende [Iesus] sijne discipelen tot hem geroepen hebbende, seyde tot haer, Voorwaer ick segge u, dat x dese arme weduwe meer ingeworpen heeft, dan alle die in de schatkiste geworpen hebben.
| |
44
Want sy alle hebben van haren overvloet [daer in] geworpen: maer dese heeft van 43 haer gebreck, al wat sy hadde [daer in] geworpen, haren gantschen 44 leeftocht.
|
-
a
- Matth. 21.33. Luce 20.9.
-
1
- Gr. parabelen. siet daer van de verklaringe Matth. 13.3.
-
2
- Van dese gelijckenisse siet de verklaringe Matth. 21.33.
-
b
- Psalm 80.9. Iesa. 5.1. Ierem. 2.21. ende 12.10.
-
4
- Namel. daer de wijn onder de persse in loopt, ende vergadert wort.
-
6
- Of, lantbouwers, waer door hier voornamelick wijngaerdeniers verstaen worden.
-
7
- D. ter bequamer ofte rechter tijt, als de vruchten rijp zijnde ingesamelt waren.
-
d
- Genes. 37.18. Matth. 26.3. Ioan. 11.53.
-
10
- Dit antwoorden de Pharizeen selve op de vrage Christi by Matth. 21.41. ende wort hier Christo toegeschreven, om dat hy deselve antwoorde verhaelde, ende voor goet kende.
-
11
- Siet hier van de verklaringe Matth. cap. 21. vers 42.
-
e
- Psalm 118.22. Iesa. 28.16. Matth. 21.42. Luce 20.17. Actor. 4.11. Rom. 9.33. 1.Petr. 2.6.
-
12
- And. dese sake, ofte, dit, namelick, hooft des hoecks, is van den Heere geworden.
-
f
- Matth. 22.15. Luce 20.20.
-
13
- Van de Herodianen siet de verklaringe op Matth. 22. vers 16.
-
14
- Ofte, met haren woorde, Dat is, met hare vrage.
-
15
- ’t Griecks woort is genomen van de gelijckenisse van jagers, ende oock van visschers, die door stricken, netten, ende lagen het wildt, ofte de visschen vangen.
-
16
- Gr. het aengesicht. Siet hier van Matth. 22.16.
-
17
- Dat is, de leere, die Godt voorschrijft om tot de saligheyt te komen.
-
18
- Gr. Denarius, daer van siet Matth. cap. 18. vers 28.
-
g
- Matth. 17.25. ende 22.21. Rom. 13.7.
-
h
- Matth. 22.23. Luce 20.27. Actor. 23.8.
-
19
- Van de secte der Sadduceen siet Actor. 23.8.
-
20
- Dese wet behoorde tot de Politijcke wetten der Ioden, ende hadde oock yet ceremoniaels, ende heeft daerom met der Ioden Politie opgehouden.
-
21
- D. eenen sone, die des afgestorvenen name voerde, ende sijn erfgenaem was.
-
k
- Matth. 22.30. 1.Ioan. 3.2.
-
22
- Ofte, braembosch, ofte, braem, gelijck Luce 6.44.
-
l
- Exod. 3.6. Matth. 22.31, 32. Actor. 7.32. Hebr. 11.16.
-
23
- Van den sin ende kracht van dit bewijs siet Matth. cap. 22. vers 32.
-
m
- Matth. 22.34. Luce 10.25.
-
25
- D. te samen disputeerden met onderlinge vragen ende antwoorden.
-
26
- Dat is, ’t voornaemste ende grootste van de geheele wet Godts.
-
n
- Deuter. 6.4. ende 10.12. Luce 10.27.
-
27
- Met het woort Heere wort overgeset het Hebreeusch woort Iehova, het welck beteeckent het Godtlick wesen, dat van eeuwigheyt in ende van hemselven bestaet, ende allen dingen haer wesen geeft.
-
28
- Ofte, gedachte, Dat is, overlegginge des verstants.
-
o
- Levit. 19.18. Matth. 22.39. Rom. 13.9. Galat. 5.14. Iacob. 2.8.
-
29
- Namelick, dese twee voornaemste geboden.
-
30
-
Brand-offers waren offeranden, die op den altaer geleght, ende aldaer geheel verbrant wierden. Slacht-offers, daer van maer een deel op den altaer verbrant wiert, ende de andere stucken, soo van de Priesters ende Leviten, als van de gene die offerden, gegeten wierden. siet. Lev. capp. 1.2, etc. Hoewel somwijlen dit woort oock breeder genomen wort.
-
31
- Overmits dese sijne belijdenisse uyt een leersaem gemoedt scheen voort te komen, vers 32. ende met de leere Christi dus verre over een quam: ende de bekentenisse van de wet een middel konde zijn om hem verder te brengen tot kennisse van hemselven, ende alsoo voorts tot Christum, Gal. 3.19.
-
p
- Matth. 22.41. Luce 20.41.
-
q
- Psalm 110.1. Actor. 2.34. 1.Corinth. 15.25. Hebr. 1.13. ende 10.13.
-
32
- Siet hier van breeder Matth. 22. vers 44.
-
r
- Matth. 23.5, 6. Luce 11.43. ende 20.46.
-
34
- Gr. siet voor u, Namelick, dat ghy door hare schijnheyligheyt niet bedrogen, ofte door haer exempel tot diergelijcke geveynstheyt niet gebracht en wort.
-
35
- Gr. Stolais, het welck beteeckent lange rocken ofte tabbaerden tot de voeten toe, om daer door te aensienlicker by de menschen te wesen: Soo dat Christus hier niet en verwerpt de kleederen, maer de eergierigheyt, die daer onder schuylde.
-
36
- Gr. de groetenissen, Namelick, hebben.
-
s
- Matth. 23.14. Luce 20.47. 2.Timoth. 3.6. Titum 1.11.
-
39
- D. swaerder straffe in het oordeel.
-
40
- Van dese schatkiste siet 2.Reg. cap. 12. vers 9. ende Matth. cap. 27. vers 6.
-
42
- Gr. Kodrantes: Van het Latijnsch Quadrans, Dat is, een vierde part van een obolus, welcke was ’t seste deel van een drachma silvers, welck seste deel, na onse reeckeninge, is ontrent een stuyver, soo dat een quadrans, na onse reeckeninge is ontrent een oortjen.
-
43
- Ofte, van ’t gene sy selve gebreck hadde.
-
44
- Gr. leven, D. wat sy overigh, ende van doen hadden om te leven.
|