| |
| |
| |
1 De persoon Christi wort beschreven, dat hy is het eeuwige Woort Godts, ware Godt, Schepper aller dingen, het leven ende licht der menschen, voornemelick der gene die in hem gelooven. 14 ende dat dit woort is vleesch geworden. 15 Ioannes de Dooper geeft getuygenisse van de weerdigheyt sijns persoons ende ampts. 23 als mede van sijn eygen beroepinge. 29 Verklaert wederom dat Christus is het Lam, ende de Sone Godts. 32 ende dat hy hem bekent is gemaeckt door het neder dalen des Heyligen Geests op hem. 37 op welck getuygenisse twee discipelen Ioannis Christum volgen. 41 van welcke d’eene, Namelick, Andreas sijnen broeder Simon oock tot Christum brenght. 43 die hem geeft den naem van Petrus. 44 Christus beroept Philippum. 46 ende Philippus brenght Nathanaël tot Christum. 49 die hem voor den Sone Godts erkent, ende voor een discipel ontfangen wort.
| |
1
a IN den 1 beginne was 2 het Woort, ende het Woort was b 3 by Godt, ende het Woort 4 was Godt.
| |
2
c Dit was in den beginne by Godt.
| |
3
d Alle dingen zijn door het selve 5 gemaeckt, ende 6 sonder het selve en is 7 geen dingh gemaeckt, dat gemaeckt is.
| |
4
e In 8 het selve was 9 het leven, ende f 10 het leven was 11 het licht der menschen.
| |
5
g Ende 12 het licht 13 schijnt 14 in de duysternisse, ende 15 de duysternisse en heeft het selve niet begrepen.
| |
6
h Daer was een mensche 16 van Godt gesonden, wiens 17 name was Ioannes.
| |
7
Dese quam tot een getuygenisse, om van 18 het licht te getuygen, op dat sy alle 19 door hem gelooven souden.
| |
8
Hy en was het licht niet, maer [was gesonden] op dat hy van het licht getuygen soude. [kolom]
| |
9
i [Dit] was het waerachtige licht, het welck 20 verlicht 21 een yegelick mensche 22 komende in de werelt.
| |
10
Hy was 23 in de werelt, k ende de werelt is door hem 24 gemaeckt: ende de 25 werelt en heeft hem niet gekent.
| |
11
Hy is gekomen tot 26 het sijne, ende 27 de sijne en hebben hem niet 28 aengenomen.
| |
12
l Maer soo vele hem aengenomen hebben, dien heeft hy 29 macht gegeven 30 kinderen Godts te worden, [namelick] die in sijnen name gelooven.
| |
13
Welcke niet uyt den 31 bloede, noch uyt den wille des vleeschs, noch uyt den wille des mans, maer 32 uyt Godt geboren zijn.
| |
14
m Ende het Woort is 33 vleesch 34 geworden, ende heeft onder ons 35 gewoont n (ende wy hebben 36 sijne heerlickheyt aenschouwt, eene heerlickheyt 37 als des eenighgeboren van den Vader) o 38 vol van genade ende waerheyt.
| |
15
p Ioannes getuyght van hem, ende heeft geroepen, seggende: Dese was ’t van welcken ick seyde, die 39 na my komt, is 40 voor my geworden, want hy was 41 eer dan ick.
| |
16
Ende q uyt sijne volheyt hebben wy alle ontfangen, oock 42 genade voor genade.
| |
17
r Want de 43 wet is 44 door Mosem gegeven, de 45 genade ende 46 de waerheyt is 47 door Iesum Christum geworden.
| |
| |
| |
18
s Niemant en heeft oyt Godt 48 gesien: de eenighgeboren Sone, t die 49 in den schoot des Vaders is, die heeft 50 [hem ons] 51 verklaert.
| |
19
Ende 52 dit is v het getuygenisse Ioannis, doe de Ioden [eenige] Priesters ende Leviten afsonden van Ierusalem, op dat sy hem souden vragen: Wie zijt ghy?
| |
20
Ende x hy 53 beleedt, ende en loochende het niet: ende beleedt, Ick en ben de Christus niet.
| |
21
Ende sy vraeghden hem: Wat dan? Zijt ghy Elias? Ende hy seyde, 54 Ick en ben [die] niet: Zijt y ghy 55 de Propheet? Ende hy antwoordde, Neen.
| |
22
Sy seyden dan tot hem: Wie zijt ghy? op dat wy antwoorde geven mogen den genen, die ons gesonden hebben: Wat seght ghy van u selven?
| |
23
Hy seyde: z 56 Ick ben de stemme des roependen in de woestijne: Maeckt den wegh des Heeren recht, gelijck Esaias de Propheet gesproken heeft.
| |
24
Ende de afgesondene waren uyt de Pharizeen.
| |
25
Ende sy vraeghden hem ende spraken tot hem: 57 Waerom doopt ghy dan, soo ghy de Christus niet en zijt, noch Elias, noch a de Propheet?
| |
26
Ioannes antwoordde haer, seggende, b Ick doope met water, maer hy 58 staet midden onder u-lieden, dien ghy niet en kent.
| |
27
Deselve is’t die 59 na my komt, welcke voor my geworden is, wien ick niet weerdigh en ben 60 dat ick sijnen schoenriem soude ontbinden.
| |
28
Dese dingen zijn geschiet in 61 Bethabara 62 over den Iordaen, daer Ioannes was doopende.
| |
29
Des 63 anderen daeghs 64 sagh Ioannes Iesum tot hem komende, ende 65 seyde, c Siet 66 het Lam 67 Godts, dat de sonde 68 der werelt 69 wech neemt.
| |
30
Dese is het van welcken ick 70 geseght hebbe: Na my komt een man, die voor my geworden is, want hy was 71 eer dan ick.
| |
31
Ende ick en 72 kende hem niet: maer op dat hy aen Israël soude geopenbaert worden, daerom ben ick gekomen doopende met het water.
| |
32
d Ende Ioannes getuyghde, seggende, Ick hebbe den 73 Geest gesien neder dalen uyt den hemel, gelijck een duyve, ende bleef op hem.
| |
33
Ende ick en 74 kende hem niet, maer die my gesonden heeft om te doopen 75 met water, die hadde my geseght, op welcken ghy sult den Geest sien neder dalen, ende op hem blijven, e dese is ’t die met den Heyligen Geest 76 doopt.
| |
34
Ende ick hebbe gesien, ende hebbe getuyght, dat dese de Sone Godts is.
| |
35
Des 77 anderen daeghs wederom stont Ioannes, ende twee uyt sijne discipelen. [kolom]
| |
36
Ende siende op Iesum [daer] wandelende, seyde hy: f Siet het Lam Godts.
| |
37
Ende die twee discipelen 78 hoorden hem [dat] spreken, ende sy volghden Iesum.
| |
38
Ende Iesus hem omkeerende ende siende haer volgen, seyde tot haer,
| |
39
Wat soeckt ghy? Ende sy seyden tot hem, Rabbi (’t welck is te seggen, overgeset zijnde, 79 Meester) waer 80 woont ghy?
| |
40
Hy seyde tot haer, Komt, ende siet. Sy quamen ende sagen waer hy woonde, ende bleven dien dagh by hem. Ende het was 81 ontrent de tiende ure.
| |
41
Andreas de broeder Simonis Petri was een van de twee, die het van Ioanne gehoort hadden, ende hem gevolght waren.
| |
42
Dese vondt eerst 82 sijnen broeder Simon, ende seyde tot hem, Wy hebben gevonden den Messiam, ’t welck is, overgeset zijnde, de 83 Christus.
| |
43
Ende hy leydde hem tot Iesum. Ende Iesus hem aensiende seyde, Ghy zijt Simon, de sone Iona: 84 ghy sult g genaemt worden Cephas, het welck overgeset wort 85 Petrus.
| |
44
Des 86 anderen daeghs wilde Iesus henen gaen na Galileen, ende vondt Philippum, ende seyde tot hem, Volght my.
| |
45
h Philippus nu was van 87 Bethsaida, uyt de stadt 88 Andree ende Petri.
| |
46
Philippus vondt i Nathanaël ende seyde tot hem, Wy hebben [dien] gevonden, k van welcken Moses in de wet geschreven heeft, ende de Propheten, [namelick] Iesum den sone Iosephs, van Nazareth.
| |
47
Ende Nathanaël seyde tot hem, Kan 89 uyt Nazareth yet goets 90 zijn? Philippus seyde tot hem, Komt ende siet.
| |
48
Iesus sagh Nathanaël tot hem komen, ende seyde van hem, Siet waerlick 91 een Israëlijt, in welcken geen bedrogh en is.
| |
49
Nathanaël seyde tot hem, Van waer kent ghy my? Iesus antwoordde ende seyde tot hem, Eer u Philippus riep, daer ghy onder den vijgeboom waert, sagh ick u.
| |
50
Nathanaël antwoordde ende seyde tot hem, Rabbi, ghy zijt de Sone Godts, ghy zijt de Koningh Israëls.
| |
51
Iesus antwoordde ende seyde tot hem, 92 Om dat ick u geseght hebbe, Ick sagh u onder den vijgenboom, soo gelooft ghy: ghy sult grooter dingen sien dan dese.
| |
52
Ende seyde tot hem, Voorwaer voorwaer, segge ick u-lieden, l Van nu aen sult ghy den hemel sien geopent, ende 93 de Engelen Godts opklimmende ende neder dalende op den Sone des menschen.
|
-
a
- Prov. 8.22. 1.Ioan. 1.1.
-
1
- Nam. der scheppinge aller dingen, siet Genes. 1. vers 1. ende volgens dien van eeuwigheyt: alsoo voor de scheppinge anders niet en was als de eeuwigheyt, Ioan. 17.5. Ephes. 1.4.
-
2
- Gr. ho logos, D. het woort, ofte, het selfstandigh woort, ende de reden: gelijck oock het woordeken reden by ons soo de inwendige reden, ofte verstant des menschen, als het uytwendigh woort, waer mede de inwendige reden aen andere verklaert wort, beteeckent. Aldus wort Christus de Sone Godts genaemt van Ioanne, niet alleen hier, maer oock elders, 1.Ioan. 1.1. ende 5.7. Apoc. 19. vers 13. soo om dat hy is de wijsheyt des Vaders, ende het uytgedruckte beelt sijns persoons, Prov. cap. 8. versen 1, 12, 24. Coloss. c. 1. vers 15. Hebr. 1.3. als oock om dat de Vader door hem sijnen verborgenen raet van onse saligheyt den menschen soo in het Oude als in het Nieuwe Testament heeft geopenbaert, Ioan. cap. 1. vers 18. Hebr. 1.1.
-
3
- Namel. den Vader, als een onderscheyden persoon van den Vader. Siet vers 18.
-
4
- D. was des eenigen ende eeuwigen Godtlicken wesens deelachtigh, met den Vader ende den Heyligen Geest, Ioan. 10.30. 1.Ioan. cap. 5. vers 7.
-
d
- Genes. 1.3. Psalm 33.6. Ephes. 3.9. Coloss. 1.16. Hebr. 1.2.
-
5
- Gr. geworden, Dat is, geschapen.
-
6
- Want de Vader heeft met ende door den Sone de werelt geschapen, Ioan. 5.18, 19.
-
7
- Gr. oock niet een dingh.
-
e
- Ioan. 5.26. 1.Ioan. 5.11.
-
9
- Dat is, d’oorspronck ende fonteyne des levens, gelijck Psalm 36.10. Actor. 17. vers 28.
-
f
- Ioan. 8.12. ende 9.5. ende 12.46.
-
10
- Dat is, het Woort het welck den autheur des levens is.
-
11
- D. den autheur ende oorspronck van het licht, namelick van het vernuft ende verstant, met het welck de mensche in de scheppinge begaeft was.
-
12
- D. dat selve Woort, het welck de menschen verlicht.
-
13
- D. verlicht het verstant des menschen met eenige kennisse van Godts nature ende dienst, die na den val in den mensche noch over gebleven is. Siet hier van breeder Rom. 1.19, 20.
-
14
- D. in het verstant des menschen door den val ende sonde verduystert, Actor. cap. 26. vers 18.
-
15
- Dat is, de verdorvene menschen en hebben dat licht, het welck in haer over gebleven was, niet gebruyckt om den Sone Godts den autheur deses lichts recht te kennen, dienen, ende eeren, Rom. 1.21, 22. 1.Cor. 1.21.
-
h
- Malach. 3.1. Matth. 3.1 Marc. 1.2, 4. Luce 3.3. ende 7.27. Ioan 1.33.
-
16
- Van dese sendinge siet Luce 3.2.
-
17
- Siet van desen naem Luce 1.13, 63.
-
18
- D. van dat eeuwigh Woort, waer door de menschen oock ter saligheyt verlicht worden.
-
19
- Namelick, Ioannem, gelijck 1.Corinth. 3.5.
-
i
- Ioan. 8.12. ende 9.5. ende 12.46.
-
20
- Namel. met reden ende verstant.
-
22
- Namel. door de natuerlicke geboorte, gelijck Ioan. 18. vers 37.
-
23
- Namel. als een onderhouder ende regeerder van alles.
-
25
- Dat is, de onwedergeborene menschen door hare natuerlicke wijsheyt: noch gelijck ter saligheyt noodigh was, 1.Cor. 1.21.
-
26
- Ofte, in sijn eygen, Namel. lant, ofte volck, dat is, tot het Israëlitische volck, uyt welck hy sijne menschelicke nature heeft aengenomen, Rom. 9.5. ende het welcke hy tot sijn eygendom hadde verkoren, ende tot het welck hy bysonderlick gekomen is, niet alleen na sijne menschwerdinge door de predicatie des Euangeliums, maer oock voor sijne menschwerdinge, door velerley verschijningen, openbaringen, ende verlossingen, Deut. cap. 7. vers 6. Psalm 147.19, 20.
-
27
- D. het meeste deel der selver Israëliten, die tot het uytwendigh verbont behoorden, ende daerom de sijne hier genaemt worden.
-
28
- Namel. door een waer geloove.
-
l
- Iesa. 56.5. Rom. 8. vers 15. Galat. 3.26. 2.Petr. 1.4. 1.Ioan. 3.1
-
29
- Ofte, recht, ende weerdigheyt.
-
30
- Of, datse kinderen Godts geworden zijn.
-
31
- Gr. bloeden. Hebr. dat is, natuerlicker ende vleeschlicker wijse, op welcke natuerlicke geboorte ende afkomste de Ioden haer seer roemden ende verlieten, Ioan. 8.39. Rom. 9.7, 8.
-
32
- Dat is, die door den Geest ende woort Godts wedergeboren ende vernieuwt zijn, Ioan. cap. 3. vers 5. 1.Petr. 1.23.
-
m
- Matth. 1.16. Luce 1.31. ende 2.7. Iesa. 7.14.
-
33
- D. een ware mensche ons in alles gelijck, Hebr. 2.17. Doch sonder sonde, Hebr. 4.15. Siet Iesa. 40.5. Ioël 2.28.
-
34
- Namel. niet door veranderinge ofte vermenginge, maer door aenneminge der menschelicke nature, in eenigheyt des persoons, Genes. cap. 2. vers 7. 1.Corinth. 15.45. gelijck verklaert wort Philip. 2.7. Hebr. 2.14, 16.
-
35
- Gr. een tabernakel gehadt, D. voor eenen tijt onder ons gewandelt ende verkeert.
-
n
- Matth. 17.2. 2.Petr. 1.17.
-
36
- Dat is, klare teeckenen sijner Godtlicker majesteyt, soo in sijnen doop, ende wonder wercken, Ioan. cap. 2. vers 11. als in sijne veranderinge op den bergh, ende in sijne opstandinge.
-
37
- D. soo als dien toebehoorde ende betaemde, die van den Vader van eeuwigheyt onuytsprekelicker wijse is geboren, Prov. cap. 8. vers 24. Mich. 5.2.
-
o
- Coloss. 1.19. ende 2.9.
-
38
- Siet hier van vers 17.
-
p
- Matth. 3.11. Marc. 1.7. Luce 3.16. Ioan. 1.26, 30.
-
39
- Ofte, achter my. Siet ook d’aenteeck. op vers 27.
-
40
- Ofte, voor my gestelt, D. boven my verheven. And. voor my geweest.
-
41
- Gr. eerste, D. weerdiger dan ick: ofte, voor my, om dat hy van wegen sijne Godtlicke nature van eeuwigheyt is.
-
42
- D. d’eene genade op d’andere in overvloedt: ofte, de genade des Nieuwen Testaments voor de genade des Ouden Testaments: ofte, de genade der heerlickheyt voor de genade der rechtveerdighmakinge ende wedergeboorte.
-
43
- Namel. der zeden, ofte, der tien geboden, met de dreyginge des eeuwigen vloecks tegen de overtreders, ende oock de wet der ceremonien.
-
44
- D. door den dienst Mosis, Hebr. 3.2, 5, 16.
-
45
- Namel. der verlossinge van den vloeck der wet, Rom. 10.3, 4. Galat. 3. vers 13. ende der aenneminge tot kinderen, Rom. 8.15.
-
46
- D. de vervullinge, soo der beloften, 2.Cor. 1. vers 20. als der ceremonien ende voorbeelden, Coloss. 2.17.
-
47
- Namel. als den Sone ende Heere des huys, Hebr. 3.5, 6.
-
s
- Exod. 33.20. Deut. 4.12. Ioan. 6.46. 1.Tim. 6.16. 1.Ioan. 4.12.
-
48
- Dat is, gekent, Namel. met een volkomene ende naeckte kennisse sijns wesens ende willens.
-
49
- D. die eens wesens met den Vader is, van hem gelieft, ende dien derhalven alle de secrete wijsheyt des Vaders bekent is.
-
51
- D. klaerlick ende volkomelick geopenbaert de salighmakende kennisse Godts ende sijns raets, soo veel als ons van Godt te weten ter saligheyt noodigh is.
-
x
- Ioan. 3.28. Actor. 13.25.
-
53
- Namel. opentlick ende vrymoedelick wie hy was, gelijck de volgende woorden het selve te kennen geven.
-
54
- Namel. Elias de Thisbiter, die ghy verkeerdelick meent, dat in eygener persoon soude weder komen in de werelt, hoewel Ioannes oock andersins Elias genaemt wort, Matth. 17.12. om dat hy gekomen is in de kracht ende geest van Elias, Luce 1.17.
-
55
- Namelick, die bysonder Propheet, daer van voorseght is, Deut. 18.15. die de Ioden meynden, doch qualick, dat hy een ander soude zijn als de Messias.
-
z
- Iesa. 40.3. Matth. 3.3. Marc. 1.3. Luce 3.4.
-
56
- Siet hier van de verklaringe Matt. cap. 3. vers 3.
-
57
- Dat is, uyt wat macht ende last gebruyckt ghy dese nieuwe wijse van doen?
-
b
- Matth. 3.11. Marc. 1.7. Luce 3.16. Actor. 1.5. ende 11.16. ende 19.4.
-
58
- Dit seyde Ioannes niet terstont na dat Christus van hem gedoopt was, maer na dat hy uyt de woestijne, daer hy veertigh dagen versocht was geweest, weder gekomen was, ontrent de plaetse daer Ioannes doopte.
-
59
- Of, achter my, Dat is, wiens voorlooper ick ben, om hem den wegh te bereyden. siet vers 15.
-
60
- D. dat ick hem oock de geringhste dienst soude bewijsen. Siet Matth. 3. vers 11.
-
61
- D. een huys der overschepinge, ofte een veyrhuys.
-
62
- Ofte, aen, ontrent, neven den Iordaen. Siet Matth. cap. 4. vers 15. ende 19.1.
-
63
- Namelick, na dat Ioannes den Pharizeen geantwoort hadde, wie hy was.
-
c
- Iesa 53.5, 7. Ioan. 1.36.
-
66
- Dat is, de Messias, door het Paeschlam ende dagelicksche offeranden voorgebeelt, 1.Cor. 5.7. ende belooft, Iesa. cap. 53. vers 7.
-
67
- Dat is, van Godt geordineert ende gestelt.
-
68
- Dat is, van alle de gene die uyt de geheele werelt in hem sullen gelooven, Ioan. cap. 6. versen 33, 35. 2.Corinth. 5.19.
-
69
- Ofte, op hem neemt, Namelick, om de straffe der selve te dragen, ende ons van deselve te verlossen, Iesa. 53.11, 12. 1.Petr. 2.24.
-
70
- Siet de verklaringe vers 15.
-
71
- Gr. eerste. Siet vers 15.
-
72
- Namelick, van aengesichte, ofte volkomelick.
-
d
- Matth. 3.16. Marc. 1.10. Luce 3.21.
-
73
- Namel. den Heyligen Geest, Matth. cap. 3. vers 16.
-
74
- Namelick, eer hy tot my quam, om gedoopt te worden. Want doe Christus tot hem quam, heeft hem Godt geopenbaert, dat dit de persoon was, Matth. 3.14. ende daer na is hy door dit teecken in dese kennisse meer bevestight.
-
75
- Gr. in, gelijck ook vers 31.
-
77
- Namel. zijnde de tweede, na dat Ioannes den Pharizeen hadde geantwoort.
-
f
- Exod. 12.3. Iesa. 53.7. Ioan. 1.29. Actor. 8.32.
-
78
- Namel. alsoo, dat sy het oock geloofden.
-
80
- Gr. verblijft, Dat is, waer logeert, ofte herberght ghy. siet vers 40.
-
81
- D. tegen den avont, ontrent twee uren voor den ondergangh der sonne. Siet Ioan. 11.9.
-
83
- Dat is, Gesalfde: met welcken name de beloofde Salighmaker genaemt wiert in het Oude Testament, Psalm 2. vers 2. Dan. cap. 9. versen 25, 26. om dat hy van Godt verordineert is tot onsen eenigen ende oppersten Propheet, Koningh, ende Priester, waer van de gesalfde Propheten, Koningen, ende Priesters, in het Oude Testament voorbeelden geweest zijn.
-
84
- Dat hier belooft wort, is geschiet Luce 6.14.
-
85
- Dat is, steen, ofte, steenrotze. siet Matth. 16.18.
-
86
- D. den derden dagh na de antwoorde Ioannis op de besendinge der Pharizeen.
-
87
- Van Bethsaida siet Matth. 11.21.
-
88
- D. uyt deselve stadt, van welcke Andreas ende Petrus waren.
-
k
- Genes. 3.15. ende 22.18. ende 26.4. ende 49.10. Deut. 18.18. 2.Sam. 7.12. Iesa. 4. 2. ende 7.14. ende 9.5. ende 40.10, 11. ende 53.1, etc. Ierem. 23.5. ende 33.14. Ezech. 34.23. Dan. 9.24. Zach. 6.12. ende 9.9.
-
89
- Dat is, uyt sulck een verachte plaetse ende die in Galileen gelegen was. Siet Ioan. 7.41, 42.
-
91
- Dat is, een oprecht ende ongeveynst man, gelijck de rechte Israëliten behooren te zijn.
-
92
- Ofte, gelooft ghy om dat ick u geseght hebbe, ick sagh u onder den vijgeboom?
-
93
- Namel. om hem, als haren Heere, ten dienste te staen, gelijck geschiet was in sijne geboorte, Luce cap. 2. versen 9, 13. ende in de woestijne, Matth. 4.11. ende daer na in sijn lijden, Luce 22.43. in sijne opstandinge, Luce 24.4. ende in sijne hemelvaert, Actor. 1.10.
|