| |
| |
| |
1 In de gemeynte van Antiochien ontstaet verschil, aengaende de onderhoudinge der besnijdenisse ende der wet Mosis. 2 Waer over Paulus ende Barnabas na Ierusalem gesonden worden. 3 Daer sy de bekeeringe der Heydenen ende de gelegentheyt der sake verhalen. 6 D’Apostelen ende Ouderlingen komen te samen om hier van te handelen. 7 Petrus verklaert in deselve vergaderinge, dat de Heydenen met het jock der wet niet en behooren beswaert te worden. 13 Het selve stemt Iacobus toe, ende bevestight het uyt de Heylige Schrifture. 19 ende besluyt dat men haer niet meer en behoort op te leggen, dan de onderhoudinge van vier noodige dingen. 22 ’t welck by de gantsche vergaderinge goet gevonden zijnde, aen de gemeynten geschreven, ende beneffens Paulum ende Barnabam, door Barsabam ende Silam over gesonden ende bekent gemaeckt wort. 31 die het selve met blijdtschap aengenomen hebben. 36 Paulus ende Barnabas, om Ioannis Marci wille in twistinge geraeckt zijnde, scheyden van malkanderen. 39 Barnabas ende Marcus na Cypren. 40 ende Paulus met Silas na Syrien ende Cilicien.
| |
1
ENde 1 sommige, die afgekomen waren 2 van Iudea, leerden de broederen, [seggende,] a Indien 3 ghy niet besneden en wort b na de wijse Mosis, soo en kondt ghy niet saligh worden.
| |
2
Als’er dan geen kleyne 4 wederstant ende 5 twistinge geschiedde by 6 Paulus ende Barnabas tegen haer, soo hebben 7 sy geordineert c dat Paulus ende Barnabas, ende eenige andere uyt haer, souden opgaen | |
| |
8 tot de Apostelen ende Ouderlingen na Ierusalem, over dese 9 vrage.
| |
3
Sy dan 10 van de gemeynte uytgeleyt zijnde, reysden door Phenicien ende Samarien, verhalende 11 de bekeeringe der Heydenen: ende 12 deden alle den broederen groote blijdtschap aen.
| |
4
Ende te Ierusalem gekomen zijnde, wierden sy ontfangen van de gemeynte, ende de Apostelen, ende de Ouderlingen: ende sy verkondighden wat groote dingen Godt 13 met haer gedaen hadde.
| |
5
Maer, 14 [seyden sy,] daer zijn sommige opgestaen van die van de 15 secte der Pharizeen, 16 die geloovigh zijn geworden, seggende, dat men 17 haer moet besnijden, ende gebieden 18 de wet Mosis te onderhouden.
| |
6
Ende de Apostelen ende de Ouderlingen 19 vergaderden te samen 20 om op dese sake te letten.
| |
7
Ende als [daer over] groote 21 twistinge geschiedde, stont Petrus op ende seyde tot haer, d Mannen broeders, ghy weet dat Godt van 22 over langen tijt onder ons [my] verkoren heeft, dat de Heydenen door mijnen mont het woort des Euangeliums souden hooren, ende gelooven.
| |
8
Ende Godt e de kenner der herten heeft haer 23 getuygenisse gegeven, haer gevende 24 den Heyligen Geest gelijck als oock ons.
| |
9
f Ende en heeft 25 geen onderscheyt gemaeckt tusschen ons ende haer, gereynight hebbende hare herten door het geloove.
| |
10
Nu dan, wat versoeckt ghy Godt, g om 26 een jock op den hals der discipelen te leggen, het welck noch onse vaders, noch wy en hebben konnen 27 dragen?
| |
11
h Maer wy gelooven door 28 de genade des Heeren Iesu Christi saligh te worden, op sulcke wijse als oock 29 sy.
| |
12
Ende alle 30 de menighte 31 sweegh stil, ende hoorden Barnabam ende Paulum verhalen wat groote teeckenen ende wonderen Godt door haer onder de Heydenen gedaen hadde.
| |
13
Ende na dat 32 dese swegen, 33 antwoordde 34 Iacobus, seggende, Mannen broeders hoort my.
| |
14
35 Simeon heeft verhaelt hoe Godt 36 eerst de Heydenen heeft 37 besocht, om uyt [haer] een volck aen te nemen 38 voor sijnen name.
| |
15
Ende hier mede stemmen overeen de woorden der Propheten: gelijck geschreven is,
| |
16
i Na desen sal ick weder keeren, ende weder opbouwen 39 den tabernakel Davids, die vervallen is, ende het gene daer van 40 verbroken is weder op bouwen, ende ick sal den selven weder op rechten:
| |
17
Op dat de 41 overblijvende menschen den Heere soecken, ende alle de Heydenen, over welcke mijnen naem 42 aengeroepen is: spreeckt de Heere, die dit alles doet.
| |
18
Gode zijn alle sijne wercken 43 van eeuwigheyt bekent. [kolom]
| |
19
Daerom 44 oordeele ick, dat men den genen, die uyt de Heydenen haer tot Godt bekeeren, niet en 45 beroere.
| |
20
Maer haer sal aenschrijven, dat sy haer onthouden k van de dingen 46 die door de afgoden besmet zijn, ende l van 47 hoererije, ende van het 48 verstickte, ende m van 49 bloet.
| |
21
Want Moses heefter van ouden 50 tijden in elcke stadt die hem prediken, ende 51 hy wort op elcken Sabbath in de Synagogen gelesen.
| |
22
Doe heeft het den Apostelen ende den Ouderlingen, 52 met de geheele gemeynte, goet gedocht, [eenige] mannen uyt haer te verkiesen, ende met Paulo ende Barnaba te senden na Antiochien: [namelick] Iudam, die toegenaemt wort Barsabas, ende 53 Silam: mannen die 54 voorgangers waren onder de broeders:
| |
23
Ende schreven 55 door haer dit [navolgende.] De Apostelen, ende de Ouderlingen, ende 56 de broeders [wenschen] den broederen uyt de Heydenen, die in Antiochien ende Syrien, ende Cilicien zijn, 57 saligheyt.
| |
24
Nademael wy gehoort hebben n dat sommige, 58 die van ons uytgegaen zijn, u met woorden ontroert hebben, ende uwe zielen 59 wanckelende gemaeckt, seggende dat ghy moet besneden worden, ende de 60 wet onderhouden: welcken wy [dat] 61 niet bevolen en hadden.
| |
25
Soo heeft het ons eendrachtelick te samen zijnde goet gedocht [eenige] mannen te verkiesen, ende tot u te senden, met onse geliefde Barnaba ende Paulo,
| |
26
Menschen o die hare zielen 62 over gegeven hebben voor den name onses Heeren Iesu Christi.
| |
27
Wy hebben dan Iudam ende Silam gesonden, die oock 63 met den monde het selve sullen verkondigen.
| |
28
Want het heeft den Heyligen Geest ende 64 ons goet gedocht u-lieden 65 geenen meerderen last op te leggen dan dese 66 nootsakelicke dingen:
| |
29
[Namelick] p dat ghy u onthoudet van 67 het gene den afgoden geoffert is, ende q van bloet, ende van het verstickte, ende van r hoererije: van welcke dingen indien ghy u selven wacht, soo sult ghy 68 wel doen. 69 Vaert wel.
| |
30
Dese dan, haer afscheyt ontfangen hebbende, quamen te Antiochien: ende 70 de menighte vergadert hebbende, gaven sy den brief over.
| |
31
Ende sy [dien] gelesen hebbende verblijdden haer over de 71 vertroostinge.
| |
32
Iudas nu ende Silas, die oock selve 72 Propheten waren, 73 vermaenden de broeders met vele woorden, ende 74 verstercktense.
| |
| |
| |
33
Ende als sy [daer] 75 eenen tijt [langh] 76 vertoeft hadden, lieten haer de broeders [wederom] gaen 77 met vrede, 78 tot de Apostelen.
| |
34
Maer het docht Sile goet aldaer te blijven.
| |
35
Ende Paulus ende Barnabas 79 onthielden haer tot Antiochien, leerende ende 80 verkondigende met noch vele andere het woort des Heeren.
| |
36
Ende na eenige dagen seyde Paulus tot Barnabam, Laet ons nu weder keeren, ende besoecken onse broeders in elcke stadt, in welcke wy het woort des Heeren verkondight hebben, 81 hoe sy haer hebben.
| |
37
Ende Barnabas 82 riedt dat sy Ioannem, die genaemt is s Marcus, souden mede nemen.
| |
38
Maer Paulus 83 achtede billick dat men dien niet en soude mede nemen, die van Pamphylien aen van haer was 84 afgeweken, ende met haer niet en was gegaen tot 85 dat werck.
| |
39
Daer ontstont dan eene 86 verbitteringe, alsoo dat sy van malkanderen gescheyden zijn, ende dat Barnabas Marcum mede nam, ende na Cypren afscheepte:
| |
40
Maer Paulus 87 verkoos Silam, ende reysde henen, der genade Godts van de broederen 88 bevolen zijnde.
| |
41
Ende hy doorreysde Syrien ende Cilicien, versterckende 89 de gemeynten.
|
-
1
- Namelick, die uyt de Ioden tot de Christelicke religie haer begeven hadden, vers 5. onder welcke de oude leeraers meynen dat de ketter Cerinthus mede geweest is, Epiphanis haeres. 28.
-
2
- Namelick, tot Antiochien.
-
3
- Namelick, die uyt de Heydenen tot de Christelicke religie bekeert zijt, indien ghy daer en boven u niet en laet besnijden, ende de wet der ceremonien niet en onderhoudt.
-
b
- Genes. 17.10. Levit. 12.3.
-
4
- Of, als’er dan een oproer geschiedde, ende geen kleyne twistinge by, etc.
-
5
- Gr. t’samenvraginge, D. disputeeringe, vers 7.
-
6
- Die haer tegen dese valsche leere stelden.
-
7
- Namelick, de voorstanders der gemeynte tot Antiochien.
-
8
- Nam. Petrum, Iacobum, ende Ioannem, Galat. 2.9.
-
9
- Ofte, questie, geschil. siet Actor. 18. vers 15.
-
10
- ’t Welck de gemeynte dede om te toonen dat dese sake niet alleen Paulum ende Barnabam, maer de geheele gemeynte aengingh.
-
11
- Namel. tot de Christelicke religie.
-
13
- D. door haer. Siet Actor. 14.27.
-
14
- Dese woorden zijn daer by gedaen, op dat men mach verstaen, dat dese woorden niet van Luca, maer van Paulo verhaelt worden.
-
15
- Gr. ketterije. Siet van dit woort de verklaringe op Actor. 5.17. ende van de Pharizeen, Matth. 3.7.
-
16
- D. die de Christelicke religie hadden aengenomen, doch, als het blijckt, den ouden suerdeessem der Pharizeen niet teenemael afgeleyt en hadden.
-
17
- Namelick, die haer uyt het Heydendom tot de Christelicke religie begeven, Actor. 14.27.
-
18
- Nam. der ceremonien, vers 24. Hoewel het oock verstaen kan worden, van de wet der zeden, om daer door gerechtveerdight te worden.
-
19
- Dit is de eerste vergaderinge, Concilie, ofte Synode, die over questien van de religie in ’t Nieuwe Testament is gehouden.
-
20
- Gr. om over dit woort te sien. Hebr.
-
21
- Gr. t’samenvraginge, D. disputeeringe, namelick, tusschen beyde partijen, die alle beyde moeten gehoort worden.
-
d
- Actor. 10.20. ende 11.12.
-
22
- Gr. van oude dagen: welcken tijt sommige verstaen van ’t begin der predicatie der Apostelen na de hemelvaert Christi: andere van den tijt der bekeeringe Cornelij, Actor. cap. 10.
-
e
- 1.Paral. 28.9. ende 29.17. Psalm 7.10. Ierem. 11.20. ende 17.10. ende 20.12.
-
23
- Namelick, dat sy hem oock aengenaem waren, Actor. cap. 10. vers 28.
-
24
- D. de gaven des Heyligen Geests, soo ordinarise, als extra-ordinarise.
-
25
- Nam. aengaende de weldaden ende gaven die gemeyn zijn den genen die Christum gelooven.
-
26
- Namelick, de wet der ceremonien, vers 5.
-
27
- Dat is, volkomelick onderhouden, noch daer door gerechtveerdight worden. Siet de aenteeckeninge op Cap. 13. vers 39.
-
28
- Dat is, door het lijden ende de gerechtigheyt Iesu Christi, daer mede hy ons de genade Godts verdient heeft, waer van de ceremonien der wet een voorbeelt waren, Ioan. cap. 1. vers 17.
-
29
- Namelick, onse vaders saligh zijn geworden door deselve genade.
-
30
- Namelick, niet der gemeynte, maer der Apostelen ende Ouderlingen. Siet vers 4.
-
31
- Namelick, daer mede betoonende hare toestemminge in ’t gene van Petro geseght was.
-
32
- Namelick, Paulus ende Barnabas.
-
33
- D. begon te spreken. Hebr.
-
34
- Namel. Alphei sone, Iacobus de kleyne. Siet van hem Actor. 12.17.
-
35
- Namel. Petrus, die hemselven oock soo noemt, 2.Petr. 1.1. Anders oock Simon, Matth. 10.2.
-
36
- D. over lange, vers 7.
-
38
- D. voor hemselven. Ofte, in sijnen name. Ofte, dat sijn volck soude genoemt worden, vers 17.
-
39
- D. de gemeynte, in welcke Christus de Sone Davids woont.
-
40
- Gr. ondergraven, namelick, in de ongeloovige Ioden, in welcker plaetse de Heydenen als levendige steenen getimmert zijn.
-
41
- D. niet alleen de Ioden, maer oock de andere volckeren, welcke Amos Edom noemt. siet Amos 9.11, 12.
-
42
- Gr. over haer aengeroepen, of, genaemt is. siet Actor. 11.26.
-
43
- D. al wat Godt in den tijt doet, dat heeft hy van eeuwigheyt besloten alsoo te doen.
-
44
- D. dit is mijn gevoelen ende meyninge in dese sake.
-
45
- Ofte, ongerust en make, ofte, dat men haer niet ongerust en moet maken.
-
k
- Exod. 20.3. 1.Corinth. 8.1. ende 10.20.
-
46
- Gr. besmettingen der afgoden, D. van spijse ofte dranck den afgoden opgeoffert, ende die daer door besmet zijn, gelijck vers 29. verklaert wort.
-
47
- Dit verstaen sommige van de lichamelicke hoererije, die wel in sich selven niet middelmatigh en is, Exod. 20.14. maer van de Heydenen voor geen sonde ende middelmatigh gehouden wiert, 1.Corinth. cap. 6. versen 13, 14, 15. Andere, van de geestelicke hoererije, dat is, afgoderije, die doorgaens van de Propheten hoererije genaemt wort, Exod. c. 34. vers 16. Levit. cap. 20. vers 5. Iudic. cap. 2. vers 17. Psalm 106. vers 39. Iesa. c. 23. vers 17. Ierem. 3. versen 6, 8. Ezech. 16.15, 16. ende namentlick van die soorte van afgoderije, die sommige uyt de Heydenen bekeert zijnde, bedreven, etende in de tempel der afgoden het gene den selven was opgeoffert: daer van de Apostel spreeckt 1.Corinth. 8.9, 10. ende 10.14, 21. het welck sy meynden haer door de Christelicke vryheyt geoorloft te zijn, ende sy dickwils deden met grooten aenstoot der swacke.
-
48
- D. van beesten die gestorven waren sonder bloet te laten: dat den Ioden een grouwel was. Siet Genes. cap. 9. vers 4. Levit. cap. 3. vers 17. Deuter. 12.23.
-
49
- Namel. van het beest afgesondert, het zy geronnen gegeten, ofte ongeronnen gedroncken. Het welck Godt verboden hadde, om de menschen van alle wreetheyt ende bloetstortinge af te schricken, Genes. 9.4.
-
51
- D. sijne schriften, Nehem. 8.1. Luce 16.29.
-
52
- Namelick, die het besluyt der Apostelen ende Ouderlingen voor goet gekent hadde.
-
53
- Dese is deselve, die Silvanus genaemt wort, 1.Thessal. 1.1. ende 2.Thessal. 1.1.
-
54
- Dat is, die onder de voornaemste waren van aensien, kennisse, ende beleyt onder de Kerckendienaren aldaer.
-
55
- Gr. door hare hant, Dat is, dienst. Hebr. Actor. 7.25. namelick, om van haer gedragen te worden aen de gemeynte te Antiochien.
-
56
- Namelick, de andere gemeene broeders der gemeynte van Ierusalem, die het selve oock hadden goet gevonden.
-
57
- Gr. blijde te zijn: het welck was een gemeyne wijse van groetenissen in het begin der brieven by de Griecken gebruyckelick. Siet Actor. 23. vers 26.
-
58
- Siet vers 1. ende 1.Ioan. cap. 2. vers 19.
-
59
- Dat is, de vastigheyt uwes geloofs, ende de gerustheyt uwes gemoedts gelijck als los ende onvast makende.
-
60
- Siet de aenteeckeninge op vers 5.
-
61
- Dat is, geenen last gegeven hebben sulcks te leeren, hoewel sy onsen name misbruycken.
-
o
- Actor. 13.50. ende 14.19.
-
62
- Dat is, die met groot perijckel haers levens het Euangelium vrymoedelick gepredickt hebben.
-
63
- Gr. met, ofte, door den woorde.
-
64
- D. ons door ingeven des Heyligen Geests.
-
65
- Siet hier van de verklaringe vers 10.
-
66
- Namel. voor desen tijt: dewelcke hoewelse niet eygentlick ter saligheyt nootwendigh en zijn (uytgenomen het vlieden van hoererije ende afgoderije) soo zijnse nochtans noodigh onderhouden te worden tot nootsakelicken vrede ende stichtinge der gemeynte, om der swackgeloovigen Ioden wille.
-
p
- Exod. 20.3. 1.Corinth. 8.1.
-
67
- Siet hier van 1.Cor. 8. door ’t geheele Capittel.
-
q
- Genes. 9.4. Levit. 17.14.
-
69
- Gr. zijt, ofte, wort gesterckt. Een wijse van spreken by de Griecken gebruyckelick, in het sluyten van de brieven. Siet Actor. 23. vers 30.
-
70
- Dat is, de gantsche gemeynte.
-
72
- Dat is, Leeraers des woorts, begaeft met de gave van de Heylige Schrifture bequamelick uyt te leggen, die gesonden waren om hare vermaningen daer by te doen, vers 27.
-
74
- Namelick, in het Christen geloove.
-
75
- D. eenen sekeren ende geruymen tijt, Actor. 18.23.
-
76
- Gr. gemaeckt hadden, Dat is, verbleven waren. Siet Iacob. 4.13.
-
77
- D. met verlof van de broeders, ende met toewenschinge van allen zegen ende geluck. Hebr.
-
78
- Namelick, na Ierusalem, daer noch eenige Apostelen waren.
-
79
- Gr. versleten daer, namelick, den tijt.
-
81
- D. om te vernemen hoe het met haer staet, aengaende het geloove.
-
s
- Actor. 12.12, 25. Coloss. 4.10. 2.Timoth. 4.11. Philem. vers 24.
-
84
- Gr. afgestaen. Siet Actor. 13.13.
-
85
- Namelick, om den Heydenen het Euangelium te prediken, waer toe de Heylige Geest haer geroepen hadde, om dat te volbrengen, Actor. 13.2.
-
86
- Of, hevigheyt, welcke dese heylige mannen overkomen is door menschelicke swackheyt, daer mede toonende waer te zijn, het gene sy van haer selven seggen, Actor. 14.15. Doch Godt heeft dit ten besten gekeert, alsoo sy aldus van malkanderen gescheyden zijnde, het Euangelium van haer in meer plaetsen seffens is verkondight geworden.
-
88
- Gr. overgegeven zijnde.
-
89
- Namel. die in die landen vergadert waren.
|